Nima uchun gastromarket
G’oyaning o’zi bunday yirik biznes haqida emas edi. Dastlab, Shvetsiya tamaki mahsulotlarining brendli ko’rgazma zalini ochish rejalashtirilgan edi, ammo ishlar yurishib ketgach, mijozlarni faqatgina bitta mahsulot qoniqtirmasligini angladik va assortimentimizni kengaytirishga qaror qildik.
Shunday qilib, 2017- yilda 20 kv.m maydonda bo’lgan, keyinchalik esa 10 ta boshqa nuqtalar ochishga muvaffaq bo’lgan Butcoin-Uztobacco gastromarketiga asos solindi.
Nomlanishning kelib chiqishi. Biz esda qoladigan va samarali nom bo’lishi xohlagan edik. Oldinlari bu turdagi do’konlarni “budka” deb nomlashar edi.
Biz biznesni boshlaganimizda O‘zbekistonda bitkoin haqidagi ma’lumotlar tarqala boshladi va bu bizning qo‘l keldi. Shunday qilib, biz bitta harfni almashtirishga qaror qildik va “butcoin"deya nomladik.
Noodatiy tovarlar barcha uchun oddiy formatda. Dastlabki kunlardanoq hammaga o‘xshab, odatdagi mahsulotlarni rastada sotishni xohlamadik. Birinchi mahsulotlar Amerikaning Arizona ichimligi, import qilingan Coca-Cola bo’lgan. Uning narxi narxi uch ming, mahalliysi esa to’rt mingga yaqin edi.
Chimkentdan bizning peshtaxtalarimizda topa olmaydigan narsalarni va barchasini o’rtacha yoki ba’zan hatto arzon narxlarda olib keldik.
Qozog’istondan tashish eng oson edi, chunki u yerda import tovarlarning keng assortimenti bor. Agar siz bloklarda xarid qilsangiz, yaxshi chegirma olishingiz mumkin.
Bizning bozorlarimizda dunyoning har bir burchagidan bir parcha bor va bu ajoyib. Biz odamlarni hayratda qoldira oldik. Avvaliga 500 ga yaqin turli xil tovarlar mavjud bo’lsa, hozirdaularning soni 6 000 ga yaqin.
Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
Starbucks kofesi sotuviga qanday o’tdik
Yo’lga qo’yoshdan oldin biz bozorni diqqa bilan o’rgandik. Afsuski, biz o’z sohamizda kofe yo’nalishining istiqbollarini darhol ko’rmadik. Biz mahalliy kompaniyalardan biri bilan ishlay boshladik, u bizga 4−5 kg kofe sotib olish sharti bilan qahva mashinalari taqdim etdi.
Vaqt o’tishi bilan ular talabning 20−30 finjon qahvagacha oshganini payqadik. Biz raqobatchilardan qanday farq qilishimiz mumkin va bir martada yaxshiroq narsani taklif qila olamizmi, deb o’zimizdan so’radik.
Olmaotaga qilgan sayohatlarimdan birida men Starbucksga kirib qoldim, aynan o’sha yerda ushbu mahsulotni Toshkentga olib kelish g’oyasi paydo bo’ldi.
Ma’lum bo’lishicha, to’g’ri tayyorgarliksiz qahvaning ta’mi asl nusxasiga mos kelmaydi, shuning uchun biz tarkibiy qismi va ularning nisbatlarini ko’rsatadigan ichki texnologik xaritani tayinlagan mutaxassisni taklif qildik.
Dastlabki qiyinchilikdan biri bizda rastalarning bo’shab qolishi edi. Ikki yillik sermahsul mehnatlarimizdan so’ng, sotib olish bilan bog’liq barcha jarayonlarni yo’lga qo’yib oldik. Yevropalik distribyuter ham topdik, undan darhol 500−600 kg Starbucks kofesidan sotib oldik.
Vaqt o‘tishi bilan bitta kofe yetarli bo‘lmadi, shuning uchun biz assortimentni kapsulalar, donalar va boshqalardagi qahvagacha kengaytirdik — kofe sotuvdagi ikkinchi lokomotivimiz bo‘ldi.
Bizning yo’l bo’yidagi do’konlar tarmog’i kontsepsiyasi uchta shaklda taqdim etiladi:
- barcha uchun oddiy usulda — gastromarket;
- cash&carry ulgurji savdo-sotiq uchun;
- special shop — faqatgina tamaki va kofe sotiladigan joy.
Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
Raqamlar
Birinchi kunlardanoq bozorni maksimal darajada demping qildik. Marja 20%dan oshmas edi. Boshqalarda bu ko’rsatgich 30- 40% ni tashkil etar edi.
Biz birinchi mablag’ni to’xtash joyini sotib olishga — $50 000 va uskunaga $20−30 ming sarmoya kiritdik. Bizga birinchi sherik bilan omad kulib boqdi — u $30 000 qiymatli tovarni oldindan to’lovsiz jo’natdi.
Shuning uchun bizga aktivlardan ko’ra, aylanma vositalar qimmatroq. Chunki hech bo’lmaganda bitta nuqtani butunlay ta’minlash uchun $15−30 ming atrofida mablag' kerak bo’ladi. Hzoirga kelib esa asosiy harajatlar oylik maosh foni va soliqlarga ketadi.
Bozordagi mavjud barcha biznes vakillari singari biz ham kredit va moliyaviy qarzlar olamiz. Shuningdek, alohida ulushsiz biznesga sarmoya kiritadigan yaqinlar va do’stlarimiz bilan qisqa muddatga asoslangan bitimlar ham imzolaymiz.
Umuman olganda, bitta nuqtaning foydaga chqishisi uchun 1 yoki 2 yil kerak bo’ladi. Zararsiz ishlash 2- oydan boshlanadi.
Nimani iqtisod qilish mumkin. Agar sizning byudjetingiz kamroq bo’lsa, xodimlarni tejashingiz mumkin. Bunday holda, siz ularni o’zingiz almashtirishingiz kerak bo’ladi va siz buni hal qila olishingizga ishonch hosil qiling.
Shunday qildim ham, uyqusiz o’tkazgan tunlar oyiga taxminan $2−3 ming saqlab qolishga imkon berardi.
Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
Brendni yurg’izish uchun qancha kerak bo’ladi. Dastlab marketingni o’z kuchimiz bilan yurg’izdik, o’zimiz g’oyalar o’ylab topib, postlar qo’yar edik. Sal keyinroq autsorsingga murojaat qildik va unga oyiga $1000 sarflaymiz.
Biz kattaroq ofisga ko’chib o’tganimizda, biz marketing bo’limi yaratishga qaror qildik, keyin xarajatlar $2−3 minggacha oshdi, ammo bir necha oy oldin biz yana autsorsingga qaytishga qaror qildik. Filiallar sonini hisobga olsak, bugungi kunda marketing byudjeti $5000 gacha o’sdi.
O’n minglab sodiq mijozlar va Butcoinga kim, qachon keladi
Bugungi kundagi faol mijozlar bazasi 40 ming dan oshadi. Biz monitoring o’tkazib, u yerda cheklar ko’proq bo’lgan vaqtni, qaysi kunlar va qaysi filiallarda faolroq bo’lganini kuzatib boramiz.
Masalan, shu oy davomida faqat bitta filialda 18,5 ming chek oldik. Agar vaqt haqida gapiradigan bo’lsak, u holda eng faol savdo soatlari 21:00 dan 22:00 gacha, 17:00 dan 18:00 gacha, eng past sotuvlar 10−20 chekdir.
Iste’molchimizning portreti men va do’stlarimdan boshlanadi. Bizning mijozlarimiz shubhasiz o’zini sevadi va bizning qadriyatlarimiz bilan o’rtoqlashadi. Bu so’nggi yangiliklar va IT tendensiyalarini kuzatadigan odam. U Qr kodidan foydalanadi va keshbek olishga qarshi emas.
Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
Xodimlarning muhimligi, yo’llash va samaradorlikning asosiy ko’rsatkichlari
Boshida bizga atigi 4 nafar xodim bo’lgan — bu savdoga javobgar shaxs, hisobchi, biznes sherigim va men. Hozirda jamoamizda 100 nafar xodim bor.
Ulardan 65 nafari savdo nuqtalarida, qolganlari esa ofisda ishlashadi. Do’konlardagi yigitlar qismlarga bo’lingan. Bizda uch smena bor, shuning uchun bitta joyda kuniga olti-etti kishi ishlaydi.
To’lov tizimi soatbay. Bundan tashqari yana tartib- intizom KPI ko’rsatgichlari ham mavjud. Agar xodim 26 kun davomida kechikishlarsiz kelsa va ish vaqti tugamasdan ketmasa, bonus sifatida 500 000 so’m oladi.
Shunday qilib, biz insonlarga ularning tartibi, ishga bo’lgan aqlli yondashuvi uchun pul to’laymiz.
Do’konlarda mavsumiy almashinuv bor. Bu ko’rsatkich yiliga 20−25% ni, ofisda esa — 3−5% ni tashkil etadi. Bizda doimiy 5−10 ta bo’sh ish o’rinlari bor. Har oy biz bir yoki ikkita xodimni ishga olamiz.
Ishga olishda men asosan soft skills ga e’tibor qarataman — samimiylik, tartiblilik, mas’uliyat. Men odamlar vaziyatga realistik tomondan qarashganini va o’z ishlarini sifatli bajarganlarini yoqtiraman.
Joylashuvni qanday tanlaymiz va bu qanchalik muhim
“Ц-1"dagi nuqta — eng birinchi joy. Dastlab biz uni ijaraga olishni rejalashtirgan edik. Ammo uning egasi ijrani rad etib, sotishni taklif etdi. O’shanda biz uchun qiyin vaziyat yuzaga kelgan.
Qisqa muddatda kvartirani sotib, pul topishga muvaffaq bo’ldim. Bekat bahosi kichik summa emas edi — $50 ming. Ziqna ikki marta pul to’laydi qabilidagi vaziyat yuzaga kelmasligi uchun joyni sotib oldik, chunki u aynan odam gavjum hududda edi.
Biz tushundikki, ko‘chmas mulk bu aktiv va besh yil ichida biz bu sarmoyani qoplay olamiz. Ikkinchi nuqta olti oydan keyin sotib oldik. Albatta, biz ijaraga olgan do’konlar bor. Bir nuqtaning o’rtacha oylik ijarasi $500−800 ni tashkil qiladi.
Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
2020-yilning so’nggida Buxoroda birinchi franshizamizni sotdik. Bu biz uchun qiyin qadam bo’ldi. Franshizani sinov tarzida ishga tushirdik. Hamkorlar kelajakda yana bir nechta filiallarni ishga tushirishni rejalashtirmoqdalar.
Biz Toshkentda juda ko’p filiallar ochishni rejalashtirmoqdamiz, shunda nuqtalarga yetib borish vaqti o’n daqiqani tashkil etadi. Shuningdek, franshizalarni ham sotish niyatidamiz.
Shuning uchun biz doimo avtobus yo’nalishlari kamroq va to’xtash joylari ko’proq bo’lgan joylarni qidiramiz. Joylarni tanlash hududiy bo’lib, markazga va undan keyin maqsadli auditoriyamiz klasterlari joylashgan hududga ustuvorlik beriladi.
Import mahsulotning qiyinchiliklari
Muammoli jihatlar biznesni yo’lga qo’yish jarayonida yuzaga kelgan:
- sertifikatlashtirish;
- mahsulotni standartlashtirish bo’yicha hujjatlar;
- SSV tomonidan turli xildagi ruxsatnomalar;
- bojxona tekshiruvlari;
- logistika jarayoni.
Barchasini sinab ko’rdik va xatolardan xulosa chiqardik. Eng muhimi, biz yo’l bo’yidagi bozorni qanday ko’ra olishimiz haqidagi g’oya Butcoin-ga aniqlik va hatto kutilganidan ham ko’proq natija olib kelganidan xursandmiz.
Buzib tashlash muammosi ortidan doim xavotirdamiz. Ko’p yillar davomida biz noaniqlikda yashayapmiz va bu eski nuqtalarga qayta investitsiya qilishimizga imkon bermaydi.
Tasavvur qilaylik, lightbox buzilib qoldi. Uning narxi $2000 bo‘lishini inobatga olsak, yangisini yasashning ma’nosi bor yoki yo‘qligini bilmaymiz.Shuning uchun karantin yilida yangi savdo nuqtalarini ochish bo‘yicha hech qanday chora ko‘rmadik.
Qonunchilikka o’zgartirishlar kiritildi — aksiz solig’i va bojxona to’lovlari. Olti oy ichida bizda 2 marta tovarlar uchun to’lov miqdori 20%dan 60%gacha oshirildi. Shunga mos ravishda rstadagi mahsulot narxlari ham oshdi.
Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
Bizning formatdagi biznes — modelni hali uchratmadik
To’g’ridan — to’g’ri emas balki, bilvosita va kategoriyalik raqobat mavjud. Kimdir qahvani yaxshi tayyorlaydi, kimdir bizning bozor uchun noodatiy bo’lgan tovarlarni ham olib kirishga harakat qiladi, aksariyati faqat tamaki mahsulotlarini sotadi.
Boshqalardan farqli o’laroq, biz butun ekotizimni qurdik, unda biz ishlab chiqarishdan tortib to tokchaga joylashtirishgacha faol ishtirok etamiz.
Bizning holatda, yetkazib berish zanjirida uchinchi shaxslar yo’q, chunki biz to’g’ridan-to'g'ri zavoddan buyurtma qilamiz, logistika yo’nalishini quramiz, bojxonani rasmiylashtiramiz, uni omborimizga olib boramiz va keyin uni filiallarga tarqatamiz.
Boshqa do’konlarda vaziyat o’zgacha — ular distribyutordan sotib olishadi. Ular ham o’z navbatida tovarlarni fabrikadan yoki importyordan sotib olishlari mumkin.
Aytgancha, tovarlarimizning yarmi mavsumiy ravishda sotiladigan past likvidli hisoblanadi. Qolgan mahsulotlar doimiy ravishda muomalada bo‘ladi. Biroq ular orasida biz yanada rivojlantirish uchun sarmoya kiritiladiganlari ham bor.
Kelajakdagi rejalar. Biz keng formatlido’konlarni ishga tushirmoqchimiz, special shop mall formatidagi do’konlar sonini ko‘paytirmoqchimiz — bizdan keyin kofe xarid qilish tendensiyasi qahvaxonalardan emas, balki avtobus bekatlari va yo‘l chetidagi do‘konlardan boshlanganini payqadik.
Oddiy qilib aytganda, biz avtobus bekatida qahvaxonadagidan qolishmaydigan va undan ham yaxshiroq qahva sotib olishingiz mumkin degan fikrni olib kira oldik.
