01
Gap nima haqda?
O‘zbekistonda prezident qaroriga binoan Mobile-ID'dan foydalanish boshlandi. Endi fuqarolar telefon raqami orqali ro‘yxatdan o‘tib, barcha davlat xizmatlaridan (moliyaviy xizmatlardan tashqari) elektron raqamli imzosiz (ERI) foydalanishlari mumkin.
Tizimni joriy etish rejasi bir necha yillardan buyon muhokama qilib kelinmoqda. Dastlab 2019-yil oktabrigacha shaxsiy ID-kartalarni SIM-kartalar bilan birlashtirishga ko‘zda tutilgandi. Bundan tashqari, 2021-yil oxirida AKT vazirligi “Gov Pass” — pasport va boshqa hujjatlarning raqamli profilini namoyish qildi.
02
Mobile ID — bu…
my.gov.uz saytida elektron xizmatlardan foydalanish uchun ONE-ID (yagona identifikatsiya tizimi) tizimiga kirish kerak. Avvallari unga quyidagilar orqali kirish mumkin edi:
- login va parol;
- elektron raqamli imzo;
- ID-karta.
Endi qulayroq usul ishlab chiqildi — bu Mobile-ID.
03
Bu menga nega kerak?
Mobil ID ONE-ID tizimida ro‘yxatdan o‘tish uchun ishlatiladi, bu esa o‘z navbatida davlat tashkilotlari veb-saytlariga kirish imkonini beradi. Bundan tashqari, u elektron davlat xizmatlarini olish uchun arizani tasdiqlash uchun zarur: buning uchun telefonga SMS orqali kelgan kodni kiritish kerak. Ya’ni, bu raqamli imzo o‘rnini bosadi.
Mobile-ID'ning afzalligi shundaki, endi ERIsiz ishlash mumkin — flesh-xotirani olib yurishning hojati yo‘q, kompyuterga maxsus modul o‘rnatish talab qilinmaydi. Bunda faqat kerak bo‘lganda SMS-dan kodni kiritish kifoya.
04
Tushunarli. Qanday ulansam bo‘ladi?
Buning ikki yo‘li bor:
05
Ro‘yxatdan o‘tish jarayoni qanday kechadi?
- Ilova orqali onlayn ro‘yxatdan o‘tish jarayonida pasport seriyasi va raqamini, tug‘ilgan sanani va telefon raqamini kiritish kerak. Shundan so‘ng telefonga darhol kod yozilgan SMS-xabar keladi, u ilovaning bo‘sh kataklariga kiritilishi kerak. So‘ngra telefon kamerasini yuzga qaratib, masofadan identifikatsiya qilish amalga oshiriladi — tizim rasmni pasport fotosurati bilan taqqoslaydi. Keyin foydalanuvchi ro‘yxatdan muvaffaqiyatli o‘tilganligi haqida xabar oladi. Shundan so‘ng, foydalanuvchi avtomatik ravishda YaIDXPdagi shaxsiy kabinetiga yo‘naltiriladi. Video-ko‘rsatma bu yerda.
- Saytda shuningdek, mobil telefon yordamida ONE-ID'da ro‘yxatdan o‘tishni taklif qiladi. Jarayon ilovadagi kabi, faqat masofadan foydalanuvchini identifikatsiya qilish bosqichi yo‘q. SMS orqali barcha ma’lumotlar va kodlar kiritilgandan so‘ng, ro‘yxatdan o‘tish sahifasi ochiladi: login va parol yaratiladi. Shundan so‘ng, foydalanuvchi YaIDXPdagi shaxsiy kabinetiga o‘tkaziladi. Keyinchalik tizimga kiritishda faqat login va paroldan foydalanish mumkin. Ammo Mobile ID orqali saytga kirib bo‘lmaydi. Tizim “Bunday ma’lumotlarga ega foydalanuvchi Mobile ID tizimida ro‘yxatdan o‘tmagan” xatosini beradi. Ya’ni, saytda telefon raqami yordamida ro‘yxatdan o‘tish faqat YaIDXPga kirish uchun ishlatiladi.
- Oflayn bo‘lsa, markaz operatoriga yoki notariusga pasport berish kerak, keyin xodim sizdan mobil raqamni aytishni so‘raydi. Shu tarzda, u foydalanuvchining ONE-ID tizimida ro‘yxatdan o‘tganligini tekshiradi. Agar shaxsiy ma’lumotlar kompyuter ekranida ko‘rsatilmasa, avval ular ONE-ID elektron ma’lumotlar bazasiga kiritilishi kerak. Buning uchun barmoq izlari olinadi va Face-ID surati shakllanadi. Yakuniy bosqichda telefon raqami ma’lumotlar bazasiga kiritiladi va yuborilgan tasdiqlash kodidan foydalangan holda tizimga o‘tish mumkin.
06
Ro‘yxatdan o‘tish qancha turadi?
2023-yilga qadar Mobile-ID tizimida identifikatsiya qilish bepul. Kelgusi yilning 1-yanvaridan boshlab BMHning 2%i (6000 so‘m) miqdorida bir martalik to‘lov undiriladi.
07
Yana nimanidir bilishim kerakmi?
Mobile-ID orqali identifikatsiya qilish yuridik shaxslarga taalluqli emas. Har qanday telefon raqamidan foydalanish mumkin. Ammo uni shaxsiy raqamga biriktirish tavsiya etiladi, chunki har safar foydalanuvchini aniqlash kerak bo‘lganda, telefonga kodli SMS yuboriladi.
Tizimdan foydalanishda foydalanuvchiga shaxsiy javobgarlik yuklangan. Xavfsizlik nuqtai nazaridan xizmatni qabul qilishda keladigan SMS-kodni begonaga aytish mumkin emas. Ro‘yxatdan o‘tishda telefon raqamini ONE-ID tizimiga bog‘lash kerak. Telefon yoki SIM-kartani yo‘qotib qo‘yilganda yoki boshqa egasiga o‘tkazilganda Mobile-ID xizmatini o‘chirish tavsiya etiladi.
Pasportni ID-kartaga o‘zgartirganda Mobile-ID orqali tizimga kirishni davom ettirish mumkin yoki yo‘qligi ham noma’lum, chunki pasport ma’lumotlariga o‘zgartirishlar kiritiladi, dedi MyGov call-markazi operatorlari. Xizmat hozirda test rejimida ishlamoqda va u yaxshilanib boriladi.
