Dunyoning eng ko‘p oltin sotib oluvchi markaziy banklaridan biri ya’ni O‘zbekiston to‘yinmagan, deb yozmoqda “Bloomberg” nashri.
Mamlakat o‘tgan chorakda markaziy banklar orasida oltinning dunyodagi ikkinchi eng yirik xaridoriga aylandi.
O‘zbekiston $32 mlrd.lik zahiradagi qimmatbaho metal ulushini qariyb uchdan ikki qismiga yetkazdi, bu esa AQSh va Xitoyning suveren qarzlarini sotib olish orqali uni 50%dan pastga qisqartirish rejasini bekor qildi.
Bu ulush hozirda Jahon Oltin Kengashi tomonidan kuzatilgan rivojlanayotgan iqtisodlar orasida eng yuqori ko‘rsatkich hisoblanadi.
Biroq O‘zbekistonning jami zaxiralari Markaziy bank uch yildan ko‘proq vaqt oldin oltin qimmatbaho metallardan voz kechish g‘oyasini ilgari surganidan beri taxminan chorakga o‘sgan.
“Biz G‘aznachilikka sarmoya kiritish haqida o‘yladik, lekin bozorning o‘zi bunga yo‘l qo‘ymadi”, — dedi Markaziy bank raisining o‘rinbosari Behzod Hamrayev.
Koronavirus pandemiyasi davrida oltin narxi 2020-yilda rekord darajaga ko‘tarilishi munosabati bilan Hamroyev Markaziy bank yo‘nalishini o‘zgartirganini ta’kidladi. 2020-yili O‘zbekiston $5,8 mlrd.lik qimmatbaho metallar eksport qilgandi.
Joriy yilning uchinchi choragida dunyo markaziy banklari valyuta zaxiralari uchun 399,3 tonna oltin sotib olgandi. Shunday bo‘lishiga qaramay, Markaziy Osiyoning eng ko‘p aholisi bo‘lgan mamlakat ajralib turdi, deydi nashr.
Xususan, O‘zbekiston bu davrda 26 tonnalik xaridlar bo‘yicha Turkiyadan keyin ikkinchi o‘rinni egalladi.
Oltinning sarmoyadorlar uchun xavfsiz boshpana sifatidagi jozibadorligi Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi sababli O‘zbekistonning ikkinchi yirik savdo sherigi bo‘lgan Rossiya Markaziy bankiga joriy etilgan sanksiyalardan so‘ng kuchaydi.
AQSh va uning ittifoqchilari tomonidan olinadigan jarimalar Rossiyaning dollar va yevro kabi xorijiy valyutadagi $300 mlrd.ga yaqin zahiralariga kirishini to‘xtatgan bo‘lsa-da, quyma qimmatli qog‘ozlar buni chetlab o‘tgan.
Mart oyida oltin yana bir unsiya uchun $2000 dan oshdi, chunki global inflyatsiya zarbalari to‘siq sifatida metallga talabni kuchaytirdi. Shu bilan birga, oltin kamida 1960-yillarning oxiridan beri eng uzoq yo‘qotish chizig‘ida ketma-ket yetti oy davomida pasaydi.
Narxlar birinchi chorakda eng yuqori cho‘qqisiga chiqqanda, O‘zbekiston Markaziy banki 50 tonna oltin sotib, bir vaqtning o‘zida bu ichki xaridlar hisobiga qisman qoplandi.
Shundan keyin esa mamlakat bozorda quyma oltinlar taklifini bildirmadi, bunga esa prognoz yaxshilanishi sabab bo‘lgan.
“Biz uchun ikkita omil bor: joriy narx va kelajakdagi narx. U ko‘tarilmoqdami yoki o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga yetib, pasayyaptimi — bu biz izlayotgan daqiqa. Agar narx ko‘tarilayotgan bo‘lsa, sotish bilan kutganimiz ma’qul”, — deydi Hamrayev.
1991-yilda Sovet Ittifoqidan mustaqil bo’lgan O‘zbekiston jahon miqyosida oltin qazib olish bo‘yicha 11-o‘rinni egallagan.
Markaziy bank yiliga 100 tonnadan ortiq mahalliy mahsulotni sotib oladi, ishlab chiqaruvchilarga mahalliy valyutada to‘laydi va xaridlarning ta’sirini qoplash uchun dollar sotadi. Yilning dastlabki 10 oyida 86,5 tonnaga ega bo‘lib, o‘z zaxiralarini 399 tonnaga yaqinlashtirdi.
“Oltin tarixan notinchlik davrida yaxshi natijalarga erishgan bo‘lsa-da, bu safar boshqacha bo‘lishi mumkin, chunki global markaziy banklar iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish niyatida emas”, — deydi Hamrayev.
Avgust oyida Jahon Oltin Kengashi (WGC) dunyo markaziy banklari valyuta zaxiralari uchun 19,6 tonna oltin sotib olganini ma’lum qilgandi.
