Turizm tendensiyalari avvaliga pandemiya, keyin esa Ukrainadagi urush tufayli yaqinda sezilarli o‘zgarishlarni boshdan kechirgan sayohatchilarning istaklari va ehtiyojlari bilan shakllanmoqda.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, hozirgi vaziyat ancha qaltis. Ayrim mamlakatlar bilan nima sodir bo‘lishi, rivojlanish vektori qayerga siljishi va nimaga tayyor bo‘lish kerakligi hozircha noma’lum.
Shu bilan birga, sayohatga bo‘lgan munosabat o‘zgarmadi va odamlar reyslar va mehmonxonalarni bron qilishda davom etishmoqda.
Lekin ular tanlashda to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslar mavjudligiga, vizasiz rejimga va ba’zi joylarda karantin cheklovlariga tobora ko‘proq e’tibor berishmoqda.
2022-yil turizm sohasi uchun qanday o‘tdi, yana nimalar qiziqarli bo‘lishi mumkin va kelasi yilda nimalar kutilmoqda — “Spot” ekspertlar Sharof Egamberdiev, Alisher Mirahmedov, Farrux Rahimov, Mixail Shamshidov va Leonid Ibragimov bilan suhbatlashdi.
Ichki turizmning tobora ommalashib borishi ehtimol, bu yilning asosiy tendensiyasidir.
“Ko‘pchilik dam olish kunlari safarlar va uyga yaqin ikki yoki uch kunlik qisqa sayohatlarning go‘zalligini his qildi. Bundan uch-to‘rt yil muqaddam kimdir noyabrda toqqa chiqishini tasavvur qilish qiyin edi. Bu yil noyabr oyining yomg‘irli dam olish kunlarida ham Chorvoq-Chimyon kurort hududlari yo‘nalishidagi avtomobil yo‘llarida tirbandliklar kuzatildi”, — deydi Samarqand turizm forumi hammuassisi, “Turizmolog” Telegram va YouTube kanallari muallifi Mixail Shamshidov.
Unga ko‘ra, hozirda tog‘li hududlarda dam olish uchun joylar — kanat yo‘li, restoranlar, dala hovli, mehmonxonalar va dam olish maskanlari yetarli.
Shamshidovning fikricha, turizm hududlarga kirib borishi uchun uni barqaror qilish kerak: nafaqat sanoat tashkilotlari, balki tashqaridan kelgan ko‘rsatmalarga tayanib qolmasdan, mahalliy aholi va mahallalarni bir-biriga bog‘lash va qiziqtirish kerak.
“Yuqori darajada qiziqish, hozircha faqat Toshkent, Samarqand va Buxoroda bor. Sayyohlarning atigi 20%i Xivaga yetib boradi. Bizda katta salohiyatga ega, ammo hali ochilmagan hududlar ko‘p — Farg‘ona, Qashqadaryo, Surxondaryo, Qoraqalpog‘istonda ko‘plab manzilgohlar bor”, — deya qo‘shimcha qildi Shamshidov.
Foto: “Mysterious Uzbekistan” shaxsiy arxivi
Kirish turizmi
2022-yilda Rossiyadan sayyohlarning barqaror oqimi shakllandi.
Mixail Shamshidovning ta’kidlashicha, talabning bu keskin o‘sishi O‘zbekistonning o‘zida emas, balki tashqi siyosiy sabablarga asoslanadi. Shunday ekan, O‘zbekiston erishgan yutuqlari bilan to‘xtab qolmasligi kerak.
“Ko‘p mamlakatlarga tashrif buyurgan rossiyalik sayyohlarning fikr-mulohazalariga e’tibor qaratsak, ular sifatni oshirishni, texnologiyalarni (birinchi navbatda sayohat-texnologiya) rivojlantirishni so‘rashgan”, — deydi u.
Haqiqiy ekskursiyalar
Bugun O‘zbekistonga qiziqish, hattoki, mamlakatning eng chekka hududlariga sayohat har qachongidan ham ortdi, deydi mutaxassislar.
Ichki sayohatlarning faollashishi birinchi karantin cheklovlari olib tashlangan paytdan boshlangan, ammo virus hali ham dunyoda avj olgan edi.
Ko‘pgina davlatlarning chegaralari yopildi va odatiy xorijiy sayohatlar to‘xtatildi. Shunga ko‘ra, talab vektori ichki turizmga o‘tdi.
Foto: “Mysterious Uzbekistan” shaxsiy arxivi
“Mysterious Uzbekistan” sayyohlik agentligi asoschisi Sharof Egamberdiyevning aytishicha, bu yil sayyohlar oqimi ko‘paygan va tabiiyki, ularning aksariyati ma’lum sabablarga ko‘ra Rossiyadan kelgan.
“Bu yil bizga odatdagidan tez-tez sayohatlar uchun murojaatlar kelib tushdi. Odamlar mamlakatning eng chekka burchaklariga borishni xohlashdi. Milliy matolar — adras, xon-atlas, shoyi izlash katta qismini tashkil etdi. To‘plamni nafis narsa bilan to‘ldirish uchun emas, balki ko‘proq eng yaxshi variantlarni topish va ularni modada qo‘llash, yangi modellar ishlab chiqarish yoki shunchaki ta’minotni tartibga solish uchun”, — deydi Egamberdiev.
Gid va agentliklarning taʼkidlashicha, sayyohlar mahalliy madaniyat, oshxonalar, gʻayrioddiy va hatto mistik joylar haqida maʼlumot soʻrashlari tobora ortib bormoqda.
Gastronomik turizm
Bu yil gastronomiya O‘zbekistonni sevish uchun yana bir sabab bo‘ldi, deydi mutaxassislar.
“Sayyohlar orasida eng qadimiy va saqlanib qolgan retseptlar bo‘yicha hozirgacha taom tayyorlayotgan viloyat va joylarni ko‘rsatishni so‘raganlar paydo bo‘ldi”, — deydi Sharof Egamberdiyev.
Gastronomik turlar turli joylar bilan maqtanadi. Bular doirasida sayyohlar chekka qishloqlar, vinochilik korxonalari, turli sanoat va fermer xo‘jaliklariga tashrif buyuradi, milliy mahsulotlardan va an’anaviy ichimliklardan tatib ko‘radi, bozorlar va boshqa joylarni kezadi.
Foto: “Mysterious Uzbekistan” shaxsiy arxivi
Agroturizm
“Uzumzorlar, vino zavodlariga tashrif buyurish, vino tatib ko‘rish, hosil yig‘im-terimida qatnashish, asalarichilik fermasi yoki pishloq zavodiga sayohat — bu dam olish uchun yangi imkoniyatdir”, — deydi Shamshidov.
Uning fikricha, yangi tendensiya endigina ilk qadamlarini tashlamoqda. Shu bilan birga, agroturizm nafaqat sigir va fermalariga borish, balki bu yil tashrif buyuruvchilari yuqori bo‘lgan ot klublari, bug‘u va tuyaqush fermalarini ham ko‘rishdir, deydi mutaxassis.
“Bugungi kunda har kim yirik qishloq xo‘jaligi korxonasi hududida qulay xonalarda yashashi, ot minishni o‘rganishi, eko-yo‘llar bo‘ylab yurishi, haqiqiy o‘tovda yashashi va hatto uni yig‘ishni o‘rganishi, ovda qatnashishi yoki baliq fermasida yashashi mumkin. Shunday qilib, passiv birlikdagi sayyoh jarayonning faol ishtirokchisiga aylanadi”, — deb hisoblaydi Mixail Shamshidov.
Ziyorat turizmi
“Saudiya Arabistoniga umra safarlari ziyorat turizmi bo‘yicha bugungi kunda juda mashhur. Menimcha, bu tendensiya davom etadi. Bundan tashqari, reyslar soni ham ortadi. Biroq o‘zbekistonliklarning budjeti cheklanganligi sababli sayyohlar an’anaviy yo‘nalishlarga sayohatlarini qisqartiradi. Balki biroz pasayish kuzatarmiz”, — deydi “Tatil.uz” asoschisi Alisher Mirahmedov.
Boshqa agentlik egalarining fikriga ko‘ra, agar sayohatchilar mehmonxonada qolishlari kerak bo‘lsa, ular uchun ko‘rsatiladigan xizmatlar doirasi va mehmonxona reytingi ikkinchi o‘rinda turadi.
Tanlovga ta’sir qiluvchi muhimroq omillar bu ziyorat safarining jadvali va dasturidir. Ko‘pincha, ziyoratchi uchun ekskursiyaning narxi uning natijalaridan kamroq ahamiyatga ega.
Foto: “Spot”
Sog‘lomlashtirish turizmi
Pandemiya oqibatlari iste’molchilarning didi va ustuvorliklariga ta’sir qildi. Asta-sekin yo‘nalishni o‘zgartirish yangi — yoqimli va foydaliligi bilan birlashtirilgan tibbiy va sog‘lomlashtirish turizmi tendensiyasiga olib keldi.
Ammo hikoya faqat sanatoriylar haqida emas, balki sog‘lomlashtirish bilan birgalikda zamonaviy dam olish haqida. Bundan tashqari, jismoniy va ruhiy davolanish.
“Wellness & SPA atamasini tobora tez-tez uchratish mumkin va buning sababi esa bunday xizmatlarga talab ortib bormoqda. Doimiy stress va g‘azablangan sur’atda yashaydigan odamlar tobora ko‘proq tana manfaati uchun dam olishni xohlashadi”, — deydi Mixail Shamshidov
Uning fikriga ko‘ra, talab har yili o‘sib boradi, bu biznes uchun ajoyib joy paydo bo‘lishini anglatadi.
Xizmat sifatining o‘sishi
“mybooking.uz” asoschisi Farrux Rahimov joriy yilda O‘zbekistonga ko‘chib kelgan va migratsiya qilganlarni hisobga olmaganda, sayyohlar soni sezilarli darajada oshganini ta’kidladi.
Sayyohlar oqimining ortishi bilan bir qatorda, u onlayn buyurtmalar sezilarli darajada oshganini qayd etdi. Masalan, oilaviy xonalarni bron qilish 22%ga oshgan.
Xizmat ko‘rsatish darajasi ham e’tibordan chetda qolmadi. 720 ta mehmonxona mehmonlari o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rov shuni ko‘rsatdiki, xizmatlar sifati bo‘yicha reyting 7 balldan 8 ballga ko‘tarilgan.
“O‘rtacha 8 mingga yaqin sharhlar internet tezligi sifati yaxshilanganini ko‘rsatdi. Xonalardagi Wi-Fi reytingi 2019-yildagi 4 balldan 10 balldan 8 ballgacha ko‘tarildi. Nonushta ham ancha yaxshilandi — o‘rtacha reyting 1,7 ga oshdi va 8,5 ni tashkil etdi”, — deydi Rahimov.
Yolg‘iz sayohat
Erkinlik va o‘zingiz uchun sayohat qilish istagi ortib bormoqda. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, mamlakatda bunday sayohatni ma’qul koʻruvchilar soni koʻpayadi.
“Bu yil yakkaxon sayohatchilar soni sezilarli darajada oshdi. Buni bir kishilik xonalarni bron qilish statistikasi tasdiqlaydi”, — dedi “mybooking.uz” asoschisi Farrux Rahimov.
“Onlayn sayohat agentliklari kanallari va meta-qidiruv mexanizmlari tobora kuchayib bormoqda. Shuning uchun siz trendda bo‘lishingiz kerak — fotogalereyangizni yangilang va yaxshiroq suratga oling, xonalarda yashash muhiti va qulayligini ko‘rsating”, — deydi Farrux Rahimov.
“Chunki yolg‘iz sayohatchilar sayyohlik agentliklariga murojaat qilmaydi, ko‘pincha o‘z didi, xohishi va intuitsiyasiga tayanib, fotosuratlar va sharhlar asosida joy tanlashni o‘zicha tashkil qiladi”, — deya qo‘shimcha qiladi u.
Foto: “Mysterious Uzbekistan” shaxsiy arxivi
Xizmat safarlari
Bu yil Rossiyadan kelgan muhojirlar sonining o‘sishi bilan birga xizmat safarlari ham ko‘paydi.
“Bu yil biznes va korporativ sayohatlar soni sezilarli darajada oshdi. Va, katta ehtimol bilan, bu hodisa vaqtinchalik emas, chunki O‘zbekistonda hozirda iqtisodiyotning barcha jabhalari faol rivojlanmoqda, investitsiya operatsiyalari o‘sib, xorijiy kompaniyalarning qiziqishi ortib bormoqda”, — deydi “Hotelios” mehmonxonani bron qilish xizmati va “Bookhara” klassik aviachiptalari agregatori asoschisi Leonid Ibragimov.
Uning so‘zlariga ko‘ra, xizmat safarlari ko‘pincha kam baholanadi va shunga qaramay, ular o‘rtacha 2,5−3 kunni oladi, ba’zan odam bir kunini diqqatga sazovor joylarni tomosha qilishga sarflaydi.
Prognozlar
Turizm sohasi mutaxassislari va o‘yinchilari turizm rivojlanishiga ishonishadi.
“Agar biz chiqish turizmi haqida gapiradigan bo‘lsak, unda yangi aviakompaniyalar va dunyoga mashhur turoperatorlarning ochilishini kutishimiz kerak. Reyslar va yangi yo‘nalishlar ko‘payadi, natijada raqobat kuchayadi, turlar arzonlashadi”, — deb hisoblaydi Alisher Mirahmedov.
Bundan tashqari, u mamlakatga kelayotgan xorijliklar sonining ko‘payishi bilan birga xizmat ko‘rsatish sifati kundan-kunga yaxshilanib borishini, tog‘li dam olish doirasida yana ko‘plab mehmonxonalar, mehmon uylari va qiziqarli loyihalar ochilishini qayd etdi. Bu esa yangi ish o‘rinlari paydo bo‘lishiga va ichki turizmning arzonlashishiga olib keladi.
