Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti 2022-yil uchun O‘zbekistondagi ikkilamchi avtomobil bozorining tahlilini taqdim etdi.
Unga ko‘ra, ikkilamchi avtomobil bozori tarkibini asosan mahalliy avtomobillar tashkil etadi hamda ularning ulushi 70%, qolganlari VAZ (Lada) 12,7%, GAZ 2,5% va Hyundai 2%ga to‘g‘ri keladi.
Bu yilgi BYD elektromobillar ulushi 2021-yilda 0,1%ni tashkil etib, 2022 yilda 1,2%ga yetdi. Umuman olganda, ikkilamchi bozorda elektromobillarning ulushi 2021-yilda 0,4%dan 2022-yilda 2,28%gacha o‘sdi.
Bu yil eng ko‘p sotilayotgan avtomobillar “Lacetti”, “Cobalt”, “Spark”, “Damas”, “Nexia 2”, “Nexia 3” va “VAZ 2106” bo‘lib, ularning umumiy ulushi sotilgan avtomobillar umumiy sonining 48%ini tashkil qiladi.
Shu bilan birga, ushbu avtomobillar orasida xaridorlarning sotuvlari quyidagicha bo‘lingan: “Lacetti” (3-pozitsiya) — 5,2%, “Cobalt” (4-pozitsiya) — 4,9%, “VAZ” (Lada) 2106 — 4,1% va “Spark” (2-pozitsiya) — 3,0%.
Turli xil modellarda ishlatilgan avtomobillarning o‘rtacha narxi
Bu yili ikkilamchi bozorda avtomobillar narxi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan o‘rtacha 12−15%ga oshdi. Shu bilan birga, turli xil avtomobil modellarining narxi turlicha o‘zgargan.
Xususan, “Damas” narxi o‘rtacha — 15%ga, “Vaz” (Lada) 2106 — 12%ga, “Lacetti” (3-o‘rin) — 16%ga, “Spark” (2-o‘rin) — 18%ga, “Cobalt” (4-o‘rin) — 20%ga, “Nexia 3” (4-o‘rin) — 18%ga va “Malibu 2” — 7%ga oshdi.
Xorijiy avtomobillar orasida narxlarning eng katta o‘sishi “KIA Carnival” avtomobillari — 12%, “Lada Vesta” — 18% va “Hyundai Sonata” — 6%ga oshgan.
Ekonometrik modellashtirish usuli natijalariga ko‘ra, boshqa barcha ko‘rsatkichlarning tengligi bir yil ichida avtomobilning amortizatsiyasi (eskirishi) tannarxning o‘tgan yilga nisbatan o‘rtacha 3% pasayishiga olib keladi.
Shu bilan birga, tahlillar shuni ko‘rsatdiki, turli avtomobil modellari turlicha o‘zgaradi, masalan, “Damas” yiliga o‘rtacha — 2,5%, “Lacetti” (3-pozitsiya) — 3,%, “Nexia” — 2,4%, “Spark” (2-pozitsiya) — 3,2%, “Cobalt” (4-pozitsiya) — 3,9%, va “Malibu 2” — 5,9%ga o‘zgargan.
Sotuvga qo‘yilgan avtomobil kilometrini baholash
Ikkilamchi bozorda avtomobillarning o‘rtacha yurish masofasi yiliga 22 131 km.ni tashkil qiladi. Hisoblash uchun 2012-yildan keyin ishlab chiqarilgan avtomobillardan foydalanilgan.
Bundan tashqari, avtomobillarning yillik yurish masofasining taqsimoti o‘rganilib, natijada O‘zbekistonda avtomobil egalarining 60% yiliga o‘rtacha 22 ming km.gacha, 20% — 22 mingdan 30 ming km gacha, qolgan 20% — mingdan 100 ming km gacha harakatlanishi aniqlandi. Natijalar asosida haydovchilarning uchta asosiy guruhi shakllangan.
Avtomobil egalarining ko‘pchiligi birinchi guruhga tayinlangan, bu yerda bir kunlik masofa 60 km.dan oshmaydi va mashina asosan shahar bo‘ylab harakatlanadi hamda o‘z ehtiyojlari uchun foydalaniladi.
Ikkinchi guruhga kuniga 82 km.gacha bo‘lgan avtomobil egalari har kuni shahar chetidan ishlash/o‘qish uchun keladigan/ketadigan avtomobil egalari yoki shahar taksi haydovchilari kiradi.
Haydovchilarning uchinchi guruhi kuniga 274 km.gacha yo‘l yuradi hamda bu guruhga shahar va shaharlararo taksi haydovchilari kiradi.
Bundan tashqari, ikkilamchi bozorda avtomobillarning o‘rtacha yillik masofasi hududga qarab o‘zgaradi. Hududlar orasida Sirdaryoda 29,6 ming km, Andijonda 27,4 ming km, Jizzaxda 27 ming km, Farg‘onada 26,8 ming km va Toshkentda 25,5 ming km avtomobil egalari eng yuqori masofa ko‘rsatkichlariga ega.
Poytaxtda esa sotuvga qo‘yilgan avtomobillarning o‘rtacha masofasi yiliga 22 ming km.dan 23,2 ming km.gacha bo‘lib, ikkilamchi avtomobil bozorining 38%i shu hududga to‘g‘ri keladi.
Umuman, O‘zbekistonda aholining avtomobilga bo‘lgan talabi tobora ortmoqda. Buni bir oyda birlamchi avtomobil bozoridagi savdolar 57%ga, ikkilamchi bozorda esa 38%ga oshgani bilan baholash mumkin.
Avvalroq, prezident elektromobillarga oid ikkita hujjatni imzolagandi. U bilan 2023-yildan 2026-yilgacha elektromobillarni quvvatlantirish stansiyalari joylashgan yerlar yuridik shaxslardan olinadigan yer solig‘idan ozod etilishi hamda aholiga elektromobil xaridi uchun kredit foizini qoplashga kompensatsiya to‘lab berish kabi yengilliklar berish nazarda tutilgan.
