Yevropa davlatlarida o‘tkazilgan so‘nggi tajribalar shuni ko‘rsatdiki, odamlar samaradorligini yo‘qotmasdan kamroq vaqt ishlashlari mumkin. PMTI ekspertlari butun O‘zbekiston iqtisodiyotida “to‘rt kunlik ish haftasi” g‘oyasini hozircha maqsadga muvofiq emas deb baholamoqda. Biroq, hisobotga ko‘ra, u nomoddiy sohalarda — IT, bank, ta’lim, tibbiyotda amalga oshirilishi mumkin.
Ish vaqtini qisqartirishdan tashqari, yirik kompaniyalarning, asosan, “fintech” (moliyaviy texnologiyalar) sohasidagi ish beruvchilar, mehnat sharoitlarini yaxshilashga intilishmoqda. Demak, ular talabga ega bo‘lgan xodimlarni va umuman ishchilarni jalb qilishda o‘zlari uchun raqobat ustunligini yaratishmoqda.
“Spot” xodimlar uchun eng qulay sharoitlarni yaratuvchi turli kompaniyalarning ish joylari haqida qator materiallarni taqdim etishda davom etadi. Biz nima uchun kompaniya rahbariyati bunga sarmoya kiritish, xodimlar qanday imtiyozlarga ega ekanligi va nima uchun korporativ madaniyatni kuchaytirish kerakligini aniqlab boramiz.
“Humans” kompaniyasining asoschisi Vladimir Dobrinin xodimlarning qanday sharoitda ishlashi va ularda qanday imkoniyatlar borligi haqida gapirib berdi.
Humans O‘zbekistonda va dunyoda
“Humans Group” — mobil aloqa, Internet, Humans VISA xalqaro kartasi orqali to‘lovlar va internet-do‘konni o‘z ichiga olgan Humans.uz fintex super ilovasini O‘zbekistonda ishga tushirgan xalqaro kompaniya. Uning ofislari Singapur, Germaniya, Polsha va O‘zbekistonda joylashgan.
Oxirgi ikki davlat yirik xab (hub) vazifasini ham bajaradi — yirik qulay ofislar nafaqat mahalliy miqyosda ishlaydi, balki mos ravishda Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo bozorlarini ham rivojlantiradi.
Bugungi kunda kompaniyada dunyoning turli burchaklaridan kelgan 800 dan ortiq xodim ishlaydi, shundan 300 ga yaqini Toshkentdagi ofisda faoliyat olib boradi.
“Humans” siyosati shundan iboratki, agar noutbuk va internetga kirish imkoni bo‘lsa, dunyoning istalgan nuqtasidan ishlash mumkin. Kompaniyalarda bir necha kishi ishlaydigan mamlakatlarda katta ofislarga ehtiyoj qolmaydi, shuning uchun odamlar kovorking-hududlardan turib ishlaydi.
“Humans” ofisi Toshkentda joylashgan, chunki bu yerda vakillik va operativ funksiyalar amalga oshiriladi.
“Humans” konsepsiyasiga ko‘ra, zamonaviy ofis tushunchasi xodimlarning hayotida (uydan keyin) ikkinchi o‘rinni egallaydi va u imkon qadar qulay bo‘lishi kerak.
Ta’kidlanishicha, ofis “Humans for humans” (“Insonlar insonlar uchun”) falsafasining bir qismidir, bu inson qiyofasiga ega biznes. Shuning uchun, avvalo, hamma narsani, birinchi navbatda xodimlar uchun insoniy tarzda amalga oshiriladi.
Ofis qanday tuzilgan?
O‘ziga xos ikki qavatli binoda “Humans Academy”, majlislar uchun xonalar, ochiq maydon, kofe-punktlar, kafe va dam olish zonasi, shuningdek, aloqa markazi, sport zali va hatto mini-mehmonxona joylashgan. Bundan tashqari, hududda yozgi ayvon, stol tennisi va boshqa ko‘p narsalarga ega go‘zal bog‘ mavjud.
Binoga kiraverishda bu yerda zamonaviy kompaniya joylashgani darrov ko‘zga tashlanadi: ichkariga faqat shaxsni tasdiqlash tizimi orqali kirish mumkin. Bino ichidagi xonalarning har bir eshigida bir xil jihozlar o‘rnatilgan. Bundan tashqari, avtoturargohga kirishda xodimlarning raqamlarini tanib olish uchun to‘siq o‘rnatilgan. Velosiped to‘xtash joyi va elektr avtomobillar uchun zaryadlash qulayligi ham bor.
Birinchi qavatda “Humans Academy” joylashgan. Bu yerda bo‘lajak xodimlarni o‘qitish va tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan. Shuningdek, prosessing markazi va bir nechta majlislar zallari mavjud.
Konferensiya zallari buyuk ixtirochi va taniqli shaxslar nomlari bilan atalgan: Bell, Sikorskiy, Ferrari, Fellini va boshqalar. Bu xodimlar ularning tarixidan ilhomlanishlari va o‘zlarining shu kabi tarixini yaratishlari uchun amalga oshiriladi.
Ochiq maydon (open space) formati xodimlar uchun taqdim etilgan. Bundan tashqari, qat’iy biriktirilgan joylar yo‘q. Har kim bugun bir, ertaga esa boshqa stolda ishlashi mumkin. Bu ofis tartibiga aylanmasligi va har bir kishi ofisning boshqa qismida ishlash imkoniyatiga ega bo‘lishi uchun amalda qo‘llaniladi.
Ammo ish jarayonida xodimlar ko‘pincha turli masalalar bo‘yicha o‘zaro munosabatda bo‘lishlari kerakligi sababli, ular odatda bitta zonada joylashishadi.
Stol va stullar balandligi bo‘yicha sozlanishi mumkin: bu o‘tirib ham, tik turgan holda ham ishlash imkonini beradi. Yo‘lakda shaxsiy narsalarni qoldirish uchun kalitli shkaflar mavjud.
Aloqa markazi ikkinchi qavatda joylashgan. Bu yerda xodimlar mijozlarning ma’lumotlari bilan ishlashadi, shuning uchun ularga mobil telefonlardan foydalanishga ruxsat berilmaydi. Ular mobil telefonlardan ovqatlanish xonasida yoki ofisning boshqa qismlarida foydalanishlari mumkin.
Xuddi shu qavatda sport zali bor, u yerga istalgan vaqtda kelib isinish yoki to‘liq mashq qilishi mumkin: bu hududda yuvinish xonalari mavjud.
Ta’kidlanishicha, ko‘pchilik yigitlar ertalab ishdan oldin sport zaliga borishni ma’qul ko‘rishadi, lekin kechki payt mashq qiladiganlar ham bor. Kunduzgi smenada ishlaydigan aloqa markazi xodimlari esa ba’zan tunda ham mashq qilishadi, chunki ularning smenasi soat 22:00 da tugaydi.
Shuningdek, uch xonali Humans Grand Budapest mini-mehmonxonasi mavjud. U yerda xorijdan yoki O‘zbekiston viloyatlaridan kelgan kompaniya xodimlari tunashadi.
Mini-mehmonxona foyda olish uchun emas, balki boshqa hududdagi hamkasblar bu yerda o‘zlarini uydagidek his qilishlari uchun yaratilgan. Xonalarda tozalash va ta’mirlash (kerak bo‘lsa) ofisning qolgan qismlari bilan birgalikda amalga oshiriladi.
Mavzuga doir: CLICK ofisi bilan bu yerda tanishish mumkin.
Ofisning birinchi qavatidagi “Churchill” kafesida kompaniya hisobidan hamma uchun issiq ovqat taqdim etiladi. Suhbat qilingan kuni ishchilar tushlik uchun qovurilgan lag‘mon, salat, non va choy iste’mol qilishdi. Oshxona kechayu kunduz ochiq, chunki aloqa markazi bir necha smenada ishlaydi. Shuning uchun ular uchun kechki ovqat tashkil etiladi.
Kompaniya statistik ma’lumotlariga ko‘ra, ko‘pchilik “Churchill” kafesiga tushlik/kechki ovqatga keladi. Albatta, kimdir asosiy taomga biror narsa qo‘shishi mumkin, ammo odamlar ovqatlanishga deyarli to‘liq tarkib bilan kelishadi. Oshpaz qancha odamga pishirishi kerakligini hisoblashi uchun ular unga bir kun oldin ro‘yxat berishadi.
Kafe yonida fransuz qahvaxonasi uslubidagi dam olish hududi mavjud bo‘lib, u yerda ovqatlanish yoki norasmiy sharoitda ishlash mumkin. Har bir o‘rindiq rozetkalar bilan jihozlangan.
Qahva, choy, suv va pechenye ham kunning istalgan vaqtida har bir qavatning o‘zida mavjud.
Bundan tashqari, mikroiqlim sharoitida yozgi ayvondagi bog‘da ishlash mumkin. Tanaffus paytida stol tennisi o‘ynash imkoniyati bor. Juma kunlari esa hamma stol o‘yinlari uchun maydonga yig‘iladi. Bu yerda sport musobaqasi yoki kino tomosha qilish, playstation o‘ynash mumkin. Binoda namozxona ham mavjud.
Xodimlar qanday rag‘batlantiriladi?
Aloqa markazi xodimlaridan tashqari barcha xodimlarda ish jadvali yo‘q — hamma qanday vazifalarni bajarish kerakligini va buning uchun qancha ishlash kerakligini biladi.
Kompaniyada kim kelib, qachon ketganini belgilash tizimi yo‘q. Kirish joyida administratorni ham, qorovulni ham ko‘rmaysiz. Shuningdek, maxsus ish kiyimi qoidasi yo‘q.
Shuningdek, har bir inson umumiy ishga qo‘shgan shaxsiy hissasi qanday baholanishini bilishi uchun rag‘batlantirish tizimlari ishlaydi. O‘tgan yili chakana savdo jamoasi uchun Sales People dasturi ishlab chiqilgan.
Uning uchta maqsadi bor:
- har bir xodimga tushadigan daromadni oshirish;
- xodimlarning ishdan ketish holatlarini kamaytirish;
- kompaniyadagi xodimning hayot siklini kengaytirish.
Ketishning kamayishi va hayot siklining kengayishi borasida hammasi aniq: odamlar o‘sish va ish haqini oshirish imkoniyatini qadrlashadi. Daromadlarning o‘sishiga kelsak, bu vazifa xodimlar ichki valyutani — “raketa” evaziga oladigan yutuqlar bilan chambarchas bog‘liq. Aslida, bu bonus ballaridir, ammo kompaniya kosmos tushunchasi bilan assotsiatsiya qurishga qaror qildi — axir, “Superhumans manzilga katta tezlikda uchishadi”.
Maxsus rag‘batlantirish tizimi 2021-yil sentabr oyida joriy qilingan. Bu Superhumans do‘konining ichki bozori bo‘lib, u yerda xodimlar shartli valyuta hisoblanuvchi “raketa” ni xarid qilishlari mumkin: turli tovarlar, mahorat darslari uchun sertifikatlar, iPhone, konsertlarga chiptalar va hattoki ish haqini oshirish imkoniyati ham kiradi.
“Raketalar” ikki haftalik sprint natijalariga ko‘ra beriladi — bu xodimlar o‘z maqsadlariga erishishlari kerak bo‘lgan davr.
Turli lavozimdagi xodimlar “raketalarni” yig‘ish uchun o‘z mezonlariga ega. Masalan, sotuv bo‘limidagilar ularni yuqori daromad keltirgani va mijozlar aylanmasi, kuryerlar — qo‘shimcha xizmatlar taklif qilgani va muvaffaqiyatli yetkazib berishlari uchun olishadi. Chakana savdo menejerlari uchun ko‘rsatkichlardan biri hisobot hududidagi chakana savdo nuqtalari formatlarining to‘g‘ri aralashmasi hisoblanadi.
“Raketalar” ni olish uchun xodimlar butun biznes samaradorligini oshirish uchun qo‘llaridan kelganini qilishlari kerak.
Butun umr davomida o‘rganish
Korxonada bo‘lajak xodimlar ishga qabul qilinishidan oldin mahsulot, savdo, kompaniya madaniyati va hokazolar bo‘yicha bir necha marta chuqurlashtirilgan treninglardan o‘tishadi. Chakana savdo vakillari uchun o‘quv dasturi besh kun, call-markaz uchun — bir hafta davom etadi, ikki qo‘shimcha kun ajratilib, bu vaqt ichida nomzodlar o‘zlari ishlaydigan dastur va tizimlar bilan tanishishga ulgurishadi.
Bu vaqt davomida nomzodlar ish joyi ularga mos kelish-kelmasligini baholashadi, “Humans"da esa u yoki bu odam mos keladimi yoki yo‘qmi baholanadi. Hammasi bo‘lib, 2022-yil boshiga kelib, “Humans” o‘quv markazidan 3500 ga yaqin kishi o‘tdi, bu oyiga o‘rtacha 250 kishi demakdir.
Kompaniyaga asosan yosh yigitlar, talabalar yoki universitet bitiruvchilari keladi. Ko‘pincha bular xalqaro ta’lim muassasalarida o‘qiydigan, turli tillarda so‘zlashadigan, faol va maqsadli insonlardir.
O‘quv dasturi attestatsiya bilan yakunlanadi, u nazariy va amaliy qismlardan iborat. Nazariya barcha o‘tilgan mavzular — mahsulot, protseduralar, motivatsiya, ish qoidalari bo‘yicha 80 ta savoldan iborat onlayn testdan iborat. Amaliyot rolli o‘yin shaklida bo‘lib o‘tadi: chakana savdo xodimlari xizmatni bo‘lajak menejeriga sotishlari kerak, call-markaz mutaxassislari esa test suhbatida mijozlarga maslahatlar berishadi.
“Humans Academy” ham kompaniyaning ichki mahsuloti hisoblanadi. Menejerlar, metodistlar, masofaviy kurslar bo‘yicha mutaxassislar, trenerlar va o‘quv markazi koordinatoridan iborat 11 nafar to‘liq ish vaqtida faoliyat olib boruvchi xodimlardan iborat jamoa savdodan tortib shaxsiy o‘sishgacha bo‘lgan dasturlarni yaratish va amalga oshirish ustida ishlamoqda.
Ishga tayyorlashdan tashqari, kompaniyada boshqa ta’lim dasturlari ham mavjud — chakana savdo menejerlari uchun kurslar, motivatsiya va madaniyatni oshirish bo‘yicha treninglar va turli seminarlar bor. Akademiya xodimlari muntazam ravishda bo‘lim boshliqlari bilan uchrashib, jamoa o‘z malakasini oshirishi kerakmi yoki yo‘qmi va nimaga e’tibor qaratish kerakligini bilish uchun fikr almashib, buning asosida yangi dasturlar yaratishadi.
Kompaniyada eng samarali xodimlarni aniqlash dasturi mavjud. Hududiy menejer bo‘lish uchun o‘rtacha 1,5 yil kerak bo‘ladi.
Menejerlarning aksariyati sotuvchi darajasidan o‘sib chiqqan. Bu shuni anglatadiki, ular bir-ikki yil avval kuryer yoki sotuvchi sifatida o‘qitilgan, uch oydan keyin ular nazoratchi bo‘lishgan va bir yarim yildan so‘ng ular hududiy menejerga aylanishgan.
Jamoa muntazam ravishda kengayib bormoqda. O‘tgan bir yil davomida bozordan birorta supervayzer ishga olingani yo‘q.
