Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) mutaxassislari O‘zbekistonda kikshering xizmatining afzalliklari va kamchiliklarini tahlil qildi.
Kikshering (inglizcha “kick” — “oyoq bilan tepish” va “sharing” — “birgalikda foydalanish”) — bu elektr samokatlarni qisqa muddatga ijaraga olish xizmati.
2022-yilning aprel oyida Toshkentda birinchi kikshering xizmati ishga tushirildi va qisqa vaqt ichida ommalashdi.
Biroq, mazkur transport vositalarining betartib harakatlanishi piyodalar, velosipedchilar va avtomashinalar uchun qator muammolarni yuzaga keltirmoqda.
Afzalliklari:
- qisqa vaqt ichida A nuqtadan B nuqtaga yetib borish uchun qulay transport vositasi;
- avtomobilga nisbatan narxi arzon;
- shaxsiy avtomobillarga muqobil vosita bo‘lganligi sababli tirbandlikni kamaytiradi;
- ekologik toza transport.
Kamchiliklari:
- samokatlarning avtomobil yo‘lidagi betartib harakati haydovchilarda stressni keltirib chiqaradi;
- piyodalar yo‘lagida kimo‘zarga o‘ynash qariyalar, bolalar va nogironlar uchun xavf tug‘diradi;
- qurilmadan bir vaqtda bir necha kishi foydalanishi;
- elektr samokatlarning yo‘llarda betartib qoldirib ketilishi piyoda va avtomobillar harakatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi;
- voyaga yetmaganlar va mast holdagi kishilarning elektr samokatlarni ijaraga olishi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, Italiyada so‘nggi ikki yil ichida elektr samokatlar ishtirokida ro‘y bergan yo‘l transport hodisalari oqibatida 17 kishi vafot etgan.
Fransiyada esa 2022-yilda elektr samokatlar 27 kishining hayotiga zomin bo‘lgan. Xususan, Parijda 3 kishi hayotdan ko‘z yumgan va 459 kishi jarohatlangan.
Shu bois xorijiy mamlakatlarning hukumatlari qurilmalardan foydalanishni tartibga solishga qaratilgan bir qator chora-tadbirlarni ko‘rmoqda.
Xususan, joriy yilning aprel oyida Parijda o‘tkazilgan referendumda ishtirok etganlarning 90 foizi ushbu transport vositalarini ta’qiqlash tarafdori ekanligini bildirgan.
Yaponiyada elektr samokatda davlat raqami va yon oynalari bo‘lishi kerak, shuningdek, ularning piyodalar yo‘lagida harakatlanishi ham ta’qiqlangan.
Rossiyada 2023-yildan elektr samokatlardan foydalanuvchilarning yuk va boshqa yo‘lovchilarni tashishi ta’qiqlandi.
O‘zbekistonda amaldagi yo‘l harakati qoidalariga “elektr samokat” tushunchasi kiritilmagan. Mazkur qurilmalarni qulay shahar transporti sifatida rivojlantirish uchun qonunchilikni takomillashtirish va ulardan foydalanishni tartibga solish maqsadga muvofiq.
Xususan, institut mutaxassislari quyidagilarni ilgari surmoqda:
- yo‘l harakati qoidalariga “elektr samokat” tushunchasini kiritish va ulardan foydalanishning tartibini belgilash;
- piyodalar serqatnov hududlarda tezlikni avtomatik pasaytirish texnologiyasini qo‘llash;
- qurilmadan bir vaqtning o‘zida ikki kishining foydalanishi, shuningdek, mast holatda boshqarishning oldini olish mexanizmini ishlab chiqish;
- qurilmalardan foydalanishda yosh chegarasini joriy etish (Face-ID texnologiyasidan foydalanish);
- elektr samokatlarni tunda ijaraga olishni cheklash;
- elektr samokatlar turadigan maxsus joylarni tashkil etish.
Mazkur chora-tadbirlar elektr samokatlardan foydalanishda xavfsizlikni oshirish, noxush hodisalar sodir bo‘lishi hamda aholi o‘rtasida ushbu ekologik va qulay transport turiga nisbatan salbiy fikr uyg‘onishining oldini olishga xizmat qiladi.
Avvalroq O‘zbekistonda onlayn ta’lim qanday rivojlanayotgani tahlil qilingandi.
