Roman o‘z faoliyatini “Rock'n'Roll media” reklama agentligida raqamli marketing bo‘limi boshlig‘i sifatida boshlagan. Shundan so‘ng u “Voice Of Tashkent” internet-nashrining yo‘lga qo‘yilishida ishtirok etdi, “ALPHA” ta’lim platformasi marketingini ishlab chiqdi va reklama agentligini boshqardi.
“Sfera Media” ishga tushganidan bir yil o‘tib, men loyihani tark etdim va “Media savodxonligi Akademiyasi"ni ishga tushirishga qaror qildim. Bozorda sezilarli darajada kadrlar tanqisligi mavjud edi va men buni tushundim. Kasbiy faoliyatimni hisobga olgan holda, menga tez-tez ishga yollovchilar tegishli xodimlarni topishda yordam berishni so‘rab murojaat qilishardi. Ko‘pchilik yaxshi marketing yoki jurnalistika mutaxassislarini qayerdan qidirishni bilaman deb o‘ylardi. Lekin haqiqat shundaki, zarur kadrlar bozordan topilmasligi mumkin edi, — deydi Sayfutdinov.
Ushbu muammo loyihaning asosini tashkil etdi — turli sohalardagi taniqli mutaxassislar o‘z tajribalarini yangi kadrlar bilan baham ko‘rishlari mumkin bo‘lgan va ular, o‘z navbatida, tajribalariga tayanib, kasbning barcha mushkulliklariga asoslanib, bu yo‘nalishda rivojlanishni xohlash-xohlamasliklarini tushunishlari mumkin bo‘lgan joy yaratish kerak edi.
“Boshidan va yaqin vaqtgacha bu hissiy qaror edi: biz bozorni o‘zgartiramiz, ajoyib mutaxassislarni yaratamiz va infolo‘lichilikni yo‘q qilamiz deb o‘ylagan edik. Ammo aslida hammasi biroz boshqacha bo‘lib chiqdi”, — deydi tadbirkor.
“Didjitalizm” telegram kanali muallifi va “Business Quiz” asoschisi Roman Sayfutdinov Spot’ga $50 mingdan ortiq mablag‘ nimaga sarflangani, bu jarayonda qanday qiyinchiliklarga duch kelgani, Akademiya nega muvaffaqiyat qozonmagani va mamlakat ta’lim bozorini yaqin kelajakda qanday loyihalar kutayotgani haqida gapirib berdi.
Faqat jurnalistika emas
Men Akademiyani 2020-yilda, karantindan so‘ng ochdim. Birinchi hamkor Darina Solod (“Voice Of Tashkent"ning sobiq bosh muharriri, hozirda “Hook” hammuassisi — Spot izohi) bo‘ldi, u ham jurnalistika “fakulteti"ning barcha yo‘nalishlarini boshqargan.
Keyinchalik safimizga ikkinchi hamkor Sardor Mamadazimov kelib qo‘shildi. Biz jurnalistika yo‘nalishidan boshlashga qaror qildik, chunki “navbatdagi SMM o‘quv markazi” bo‘lishni xohlamagandik.
O‘sha paytda har birimiz o‘z tajribamizga ega edik va media bozorida yaxshi mutaxassislar juda kamligini, ularga talab nihoyatda yuqori ekanligini yaxshi bilardik.
Birinchi ta’lim dasturi “jurnalistika trimestri” bo‘lib, unda ushbu kasb uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarga oid 45 ga yaqin darslar kiritilgan. Turli vaqtlarda ushbu dastur doirasida O‘zbekiston va Markaziy Osiyoning yetakchi ommaviy axborot vositalari asoschilari va vakillari biz bilan suhbatlashdi.
Fotо: Akademiya shaxsiy arxividan
Jurnalistikadan so‘ng biz boshqa sohalarda ham kengayishni boshlashga qaror qildik — brending, marketing, fotografiya, video-production va hatto qaysidir nuqtasida notiqlik san’ati darslarini ham kiritgandik.
Diversifikatsiya qilish istiqbolli yo‘l bo‘lib tuyuldi. Biz bozor uchun birinchi marta ko‘plab ta’lim dasturlarini ishga tushirdik, Qozog‘iston va mintaqaning boshqa davlatlaridan kelgan qo‘shnilarimiz ko‘pincha bizning tajribamizga qiziqish bildirishdi.
Oxir-oqibat, biz 60 ga yaqin dasturni to‘pladik, ularning 10%i ma’ruzachilarimiz tomonidan tuzilgan. Ulardan ba’zilarini ishga tushirishga ham ulgurmadik.
Loyihani ommaga yoyish
Kurs ichidagi har bir alohida mavzu uchun biz o‘zimizga mashhur ma’ruzachini taklif qildik. Bu xarajatlarni ko‘paytirdi, lekin o‘qitish samaradorligini sezilarli darajada oshirdi — zamonaviy kasblar ko‘pincha turli ko‘nikmalarni talab qiladi va ularning har biri ushbu mavzu bo‘yicha ko‘p yillik tajribaga ega bo‘lgan alohida mutaxassis tomonidan o‘qitilishi yaxshi.
Nazariy jihatdan, bu yondashuv bizning foydamiz uchun ishlashi kerak bo‘lib, chunki e’lon qilingan barcha ma’ruzachilarning o‘z izdoshlari va muxlislari bor edi. Ammo, aslida, ma’lum bo‘lishicha, “fanat” va sevimli jurnalist, fotograf yoki marketologni ijtimoiy tarmoqlarda yoqtirish boshqa narsa, uning kursi uchun chinakamiga pul to‘lash boshqa masala ekan.
O‘tgan bir yarim yil davomida biz bu sohada eng yaxshi natijani “sarafan radiosi” — odamlarning bir-biriga tavsiya qilishi ekanligini ko‘rdik. Odamlar qarindoshlari tomonidan tavsiya etilgan narsalarni afzal ko‘rishadi va eksperimentlarga katta ehtimol bilan rozi bo‘lishmaydi.
Har bir guruh uchun o‘rtacha 300 dollardan (taxminan 3,5 million so‘m) ko‘p bo‘lmagan mablag‘ sarfladik. Ko‘pincha bu faqat ijtimoiy tarmoqlardagi target reklama edi. Ayrim hollarda yangi mahsulot chiqarayotganda ommaviy axborot vositalarida yoki blogerlardan reklama targ‘ibotini xarid qilish uchun 20−30 mln so‘mgacha mablag‘ ajratishimiz mumkin edi.
Qiyinchiliklar
Loyiha ko‘p qiyinchiliklarga duch keldi. Biz oxir-oqibat auditoriyaga katta baho berib yuborganimizni — ya’ni ularning iste’mol qobiliyatini va talabning hissiy kuchini haddan tashqari yuqori baholab yuborganimizni angladik.
Biz go‘yo o‘z media hamjamiyatimizda, axborot bo‘shlig‘ida yashagandek edik va biz kabilarning ko‘pchilik ekanligiga ishonardik. Amalda, bunday emasligi ma’lum bo‘ldi.
Fotо: Yevgeniy Sorochin / Spot
Bozorning potensial hajmi shundoq ham kichik va biz uni haddan tashqari “akademizm” bilan toraytirdik.
Mamlakatda haqiqatan ham qancha jurnalist bor? Tajribalilari va yaxshilarini barmoq bilan sanash mumkin.
Universitetlarning jurnalistika fakultetida tahsil olayotgan talabalardan o‘nlab nafari shu yo‘nalishda ishga kiradi. Ularning yarmini birinchi yildayoq kasbdan hafsalasi pir bo‘ladi.
Natijada biz juda kichik haqiqiy bozor hajmini olamiz. Shuning uchun, g‘oya boshidanoq foydasiz edi. Va amaliyot bu farazni tasdiqladi.
Yana bir muhim masala — ta’lim olish uchun motivatsiya. Ko‘pgina zamonaviy kasblarda, kirish chegarasi pastligi sababli, yigitlar nashr yoki agentlik xodimlariga stajyor sifatida kelgan holda ishni “amalda o‘rganishni” afzal ko‘rishadi.
O‘z navbatida, ishga yollovchilar yetarli kadrlar yetishmasligini hisobga olib, kerakli mutaxassislarni “o‘stirishni” afzal ko‘rishadi va kerakli kadrni topishga umid qilishmaydi.
Muammoni davlat tilidagi mahsulotlar bilan hal qilish kerak edi, ammo biz talab qilinadigan sohalarda spikerlarning yetarli emasligiga duch keldik. Shu bilan ushbu rekursiyaning asiri bo‘lib qoldik.
Loyiha raqamlarda
Ishga tushirish uchun jamg‘armamizdan qariyb $20 ming (230 mln so‘mga yaqin) sarfladik. Ushbu mablag‘ning yarmi tayyorgarlik ko‘rishga, qolgani esa yo‘lga qo‘yishga sarflandi. Bu jarayonda men bir necha bor loyihani o‘z cho‘ntagimdan qo‘shimcha ravishda moliyalashtirishga majbur bo‘ldim.
Bizning asosiy xarajatlarimiz 300 kvadrat metrni ijaraga olish bo‘ldi — oyiga 30 mln so‘mdan ortiq to‘ladik, shuningdek, gonorarlar va poligrafiyaga mablag‘ sarfladik. Biz Rossiya yoki Qozog‘istondan ma’ruzachilarni olib kelish uchun pul to‘lab, flagman kurslarga taklif qilishimiz mumkin edi.
Boshqa narsalar qatorida, ba’zi kurslar katta texnik xarajatlarga ega, ko‘pincha asbob-uskunalarni ijaraga olish kerak edi. Ayniqsa fotosuratchilar uchun dasturlarda shunday edi. Budjetga, shuningdek, dam olish kunlari uyushtirilgan muntazam bepul media tushliklari va boshqa bepul va qo‘shimcha tadbirlar xarajatlari ham kiritilgan.
Fotо: Akademiya shaxsiy arxividan
Natijada, loyiha bizga oyiga 60−70 mln so‘mga tushardi. 50−80% marja bilan daromad biz sarflagan qo‘shimcha xarajatlarni har oyda ham qoplay olmasdi.
Jalb qilingan tinglovchilar soni ko‘pincha katta resurslarni talab qilar, ammo ulardan olingan foyda har doim ham operatsion xarajatlarni qoplayvermas edi.
Alohida holatlarda biz kursning yakuniy narxi tinglovchilar uchun maqbul bo‘lib qolishi uchun narxni arzonlashtirishimiz mumkin edi. Ko‘pincha talabalarga o‘qish uchun to‘lovlarni bo‘lib-bo‘lib to‘lashga ruxsat berardik, bu esa moliyaviy bo‘shliqni keltirib chiqarishi mumkin edi.
Avvaliga, biz bunday turbulentlikning o‘tib ketishini kutishni o‘yladik, bunday hodisalar iste’mol qilish madaniyatini shakllantirishi kerak deb hisobladik. Ammo bir yarim yil o‘tgach, bunday davom eta olmasligimizni tushundik. Loyihani yopishga qaror qilindi.
Men uchun har bir loyiha shaxsiy chaqiriq hisoblanadi, bunda men yangi qirralar, hissiyotlar va xulosalarni kashf etishga qiziqaman. Buni shaxmat kuchliroq o‘rgatadi, akademiya ishga tushirilgandan beri menda ishtiyoq paydo bo‘ldi. Ehtimol, bu borada qandaydir parallellik bordir.
Fotо: Yevgeniy Sorochin / Spot
Onlaynga chiqish
Akademiya menga ta’lim bozoriga chuqur kirib borishga imkon berdi va majbur qildi. Va u yopilgandan keyin ham men uchun muammo hal etilmagandek edi: bugungi kunda mamlakatda ta’limning hamma uchun ochiqligi va sifati borasida, afsuski, ko‘p muammolar mavjud.
Muammoning miqyosi ushbu bozorning iqtisodiy imkoniyatlariga mutanosib: har yili bizda universitetlarga hujjat topshirish uchun milliondan ortiq abituriyentlar keladi. Ularning atigi 10%igina o‘qish uchun o‘rin egallay oladi.
O‘tgan yili bir millionga yaqin odam oliy ma’lumot olish imkoniga ega bo‘la olmadi, ammo unga bo‘lgan talab katta. Va bu maktabgacha yoshdagi bolalar, maktab o‘quvchilari va oddiy fuqarolarni hisobga olmaganda. Ularda ham bo‘sh vaqtni unumli o‘tkazish yoki maxsus ta’lim olish imkoniyati cheklangan. Ayniqsa, viloyatlarda.
Onlayn rejimga o‘tish kerakli vaqtda amalga oshirilgan qadam bo‘lib, davlat tilida sifatli ta’limni hamma uchun minimal kirish chegarasi bilan ta’minlash imkonini beradi.
Moliyaviy model oyiga 100 ming so‘mdan ko‘p bo‘lmagan ta’limni taklif qilish imkonini beradi — bu har qanday o‘quv markazlaridan arzonroq, hatto mamlakatning eng chekka hududlarida ham.
Kurslarning yo‘nalishlari endi media yoki biznes bilan cheklanib qolmaydi. Platformada har kim o‘ziga yaqinroq bo‘lgan narsani topishi mumkin — kirish imtihonlariga tayyorgarlik ko‘rishdan tortib oshpazlik kurslari, boks darslari yoki chet tillarigacha.
Ushbu loyiha O‘zbekistonda barchaga moliyaviy, til va texnik to‘siqlarsiz istalgan yo‘nalish bo‘yicha hamyonbop ta’lim olish imkonini berishiga chin dildan umid qilaman.
Kurslardan musobaqalargacha
O‘tgan yili men hamkorim Anvar Abduxalilov bilan “Business Quiz Uzbekistan” — O‘zbekistondagi eng aqlli kompaniya unvoni uchun kurash olib boriladigan intellektual musobaqani yo‘lga qo‘ydik.
Joriy yilning o‘zidayoq biz yangi mavsum doirasida mamlakatning 100 dan ortiq kompaniyalari va ularning 5 mingdan ortiq top-menejerlarini to‘plashga muvaffaq bo‘ldik.
Har oyda kompaniyalar boshqa kompaniyalarning o‘xshash jamoalariga qarshi unvon uchun kurashadigan rahbarlar va menejerlardan iborat jamoalarni tuzishadi.
Bularning barchasi shu qadar miqyosga chiqa boshladiki, ishxonada shunday hazil paydo bo‘ldi — biz O‘zbekistonda yil davomidagi soliq tushumlarining yarmidan ko‘pini bir bino ostida yig‘dik.
Bugungi kunda “Business Quiz Uzbekistan” butun mamlakat bo‘ylab minglab top-menejerlarni birlashtirgan keng ko‘lamli ko‘ngilochar biznes tadbirdir.
Fotо: Yevgeniy Sorochin / Spot
Bu loyiha ham xuddi “Akademiya” kabi intellekt bilan bog‘liq. Va biz kompaniyada intellektual kapitalning ijodiy kuchiga chin dildan ishonamiz. Shuning uchun biz nafaqat marketingga, balki kadrlaringizni rivojlantirishga ham sarmoya kiritishga chaqiramiz, chunki ishlab chiqarishni optimallashtirish va foydani ko‘paytirish bo‘yicha eng mohir yechimlar katta reklama byudjeti tomonidan emas, balki aql tomonidan yaratilgan.
Biz o‘zimizni juda ishonchli va xotirjam his qilyapmiz, chunki bozorda mutlaqo bo‘sh joyni egallab oldik.
Mamlakatda kvizlar borasida alohida katta madaniyat shakllangan, yuz minglab odamlar milliy yoki xususiy intellektual ligalarda qatnashadilar. Biz buni brend darajasida qilishni taklif qilmoqdamiz.
Biz uchun bu yo‘lda yagona muammo B2B savdosi bo‘ldi. Bozor uchun yangi bo‘lgan xizmatda bir necha oy ichida 100 dan ortiq tranzaksiyalarni amalga oshirish imkonsiz bo‘lib tuyuldi. Yechim tom ma’noda o‘z-o‘zidan paydo bo‘ldi — savdo bo‘limiga Rossiyadagi “2GIS"ning sobiq savdo bo‘limi rahbari Emir Mavzyudov rahbarlik qildi.
Ta’lim loyihalarini boshlashda nimalarga e’tibor berish kerak:
- Auditoriyangizni aniq belgilang. Agar siz mashhur yo‘nalishni ishga tushirishni rejalashtirmoqchi bo‘lsangiz, mavjud eng yaxshi loyihalar bilan raqobatlashishga tayyor turing. Agar yo‘nalish, aksincha, noyob va kamyob bo‘lsa, auditoriyaning psixologik to‘siqlari bilan raqobatlashishga tayyor bo‘ling.
- Optimallashtirishni e’tiborsiz qoldirmang. O‘quv markazlari uchun juda ko‘p yaxshi CRM-tizimlari mavjud bo‘lib, ular bir oynaning o‘zida vazifalar va moliyani kuzatib borish imkonini beradi.
- O‘quv dasturi va material — bu ishning yarmi. Jarayonda siz talabalarning to‘lay olish layoqati, to‘lovlarning kechiktirilishi, boshlang‘ich darsga qatnashmaslik va kechikish tushunchalari bilan duch kelasiz — har bir sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan va yuzaga keladigan holat uchun yechimlar o‘ylab qo‘ying.
- Aksariyat universitetlardan farqli o‘laroq, odamlar o‘qish uchun o‘z xohishlari bilan sizning oldingizga kelishlarini unutmang. Va bu qarorni rag‘batlantirish muhimdir. Har bir zamonaviy o‘quv markazida ma’ruzalar ssenariysi va ularning o‘yinlashtirilgan ko‘rinishi ishlab chiqiladi.
- Andragogika va pedagogika tushunchalarini o‘rganing — ular ko‘p masalalarda ko‘zingizni ochadi va xayolingizga kelmagan savollarga javob beradi.
- Va eng muhimi, pul yo‘qotishga tayyor bo‘lmasangiz, hech qanday illyuziyaga berilmang. Biznes biznes bo‘lib qolishi kerak.
