2022-yil yakunlari bo‘yicha O‘zbekistonning davlat qarzi qariyb $3 mlrdga o‘sdi. Bu haqda Iqtisodiyot va moliya vazirligi hisobotida keltirilgan.
Unga ko‘ra, joriy yilning 1-yanvar holatiga, davlat qarzi $29,2 mlrdni tashkil etib, 2021-yilga nisbatan $2,9 mlrdga oshgan.
O‘sishning katta qismi davlat tashqi qarzi hissasiga to‘g‘ri keldi, ya’ni unga $2,3 mlrd qo‘shilgan, ichki qarz esa $0,6 mlrdga oshgan.
Davlat tashqi qarzi $25,9 mlrdga teng bo‘lib, shundan qariyb $20 mlrdi O‘zbekiston hukumati nomidan, $6 mlrddan ko‘prog‘i esa davlat kafolati asosida jalb qilingan.
O‘z navbatida, $3,3 mlrdlik ichki qarz davlat kafolati ostida jalb qilingan, budjetdan qaytariladigan majburiyatdan iborat bo‘lsa, qolgan uchdan bir qismi hukumat nomidan yig‘iladi.
Yil davomida davlat qarzining YaIMga nisbati 38%dan 36,4%ga kamaydi. Natijada davlat qarzi ancha xavfsiz darajada — YaIMga nisbatan 60%ni tashkil etdi.
Bu 2022-yilda valyuta kursining barqarorligi ta’minlangan yalpi ichki mahsulotning dollar ko‘rinishida $11,1 mlrdga keskin o‘sishi tufayli amalga oshirildi.
O‘tgan yili O‘zbekiston $4,49 mlrdlik 23 ta tashqi kredit shartnomasini imzoladi. Mablag‘larning asosiy qismi xalqaro moliya tashkilotlari — Jahon banki, YeTTB, OTB, AIIB, Fransiya taraqqiyot agentligi tomonidan taqdim etildi.
Uzoq muddatli imtiyozli kreditlar energetika, toza ichimlik suvi va kanalizatsiya hamda avtomobil va temir yo‘llarni rivojlantirish sohasidagi loyihalarni moliyalashtiradi.
2022-yilgi davlat budjeti to‘g‘risidagi qonunga ko‘ra, hukumat $4,5 mlrdgacha tashqi moliyalashtirish, jumladan, budjet taqchilligini qoplash uchun $2,5 mlrd jalb qilishi mumkin. Jami 13,6 trln so‘mlik davlat obligatsiyalari 81 ta elektron auksionda joylashtirildi.
Shu bilan birga, budjetni moliyalashtirish uchun chiqarilgan davlat qimmatli qog‘ozlarining sof hajmi 12 trln so‘mni tashkil etdi.
2023-yilda tashqi qarzni jalb qilish limiti ham $4,5 mlrd, budjetni qo‘llab-quvvatlash uchun davlat obligatsiyalarining sof hajmi esa 17 trln so‘m etib belgilandi.
Bundan tashqari, 2021-yildan boshlab ichki majburiyatlar bo‘yicha davlat kafolatlarini berish to‘xtatildi, davlat korxonalari xalqaro moliya bozorlariga chiqish orqali moliyalashtirishni jalb qilishga majbur bo‘ldi.
Shunday qilib, 2019−2021-yillarda “O‘zsanoatqurilishbank”, “O‘zmilliybank”, “Ipoteka-bank”, “Uzauto Motors” va “O‘zbekneftgaz” xalqaro kapital bozorlarida yevroobligatsiyalar chiqarish orqali qariyb $2 mlrd jalb etdi.
Qarz portfelini diversifikatsiya qilish va valyuta riskini kamaytirish uchun hukumat milliy valyutadagi davlat obligatsiyalarini chiqarishni boshladi, bu esa xorijiy valyutadagi qarzlarning qisqarishiga olib kelishi mumkin.
Masalan, 2020−2021-yillarda O‘zbekiston London fond birjasiga 4,5 trln so‘mlik yevrobondlarni joylashtirdi. O‘rta muddatli istiqbolda suveren yevrobondlardagi milliy valyuta ulushini oshirish ko‘zda tutilgan.
“Xalqaro moliya bozoriga geosiyosiy vaziyatning ta’siri tufayli 2022-yilda suveren xalqaro obligatsiyalar chiqarilmadi”, — deyiladi hisobotda.
Ichki qarz bozorining rivojlanishi ham qayd etilgan: 2018-yilda joylashtirilgan davlat obligatsiyalari hajmi 597 mlrd so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 2022-yilda bu ko‘rsatkich 13,6 trln so‘mga oshgan. Majburiyatlarni to‘lash muddati 10 yilga uzaytirildi.
Bundan tashqari, o‘tgan yili davlat tomonidan inflyatsiyaga bog‘liq 111 mlrd so‘mlik obligatsiyalar joylashtirildi. Ular inflyatsiya darajasiga bog‘liq bo‘lgan davlat qimmatli qog‘ozlari uchun yo‘nalish bo‘lishi kutilmoqda.
