E’tibor bering: maqolada keltirilgan barcha ma’lumotlar faqat tanishish uchun berilgan. Raqamlar taxminiydir va individual holatga qarab farq qilishi mumkin.
“Spot” kovorking markazini qanday ochish, xodimlarni qanday tanlash va bunday biznes qancha foyda keltirishi mumkinligini “Ground Zero” kovorking-markazlari tarmog‘i direktori Abror Azizov bilan birgalikda ko‘rib chiqadi.
Ishni nimadan boshlash kerak?
Kovorking g‘oyasi “Ground Zero” asoschisi Hikmat Abdurahmonovning 2016-yili “Biznes Laboratoriyasi” loyihasi doirasidagi birinchi chet el safarida paydo bo‘lgan. Hammasi Brand.uz startap-miksi rahbari Alisher Yusupov tomonidan “Afisha Media” asoschisi Suren Sapov bilan uchrashuvdan boshlangan.
O‘sha vaqtda Hikmat Abdurahmonov Suren Sapovga Xalqaro biznes va texnologiyalar assotsiatsiyasiga a’zo 10 kishidan iborat jamoa tarkibida San-Diyegodagi birinchi kovorking-markaziga tashrif buyurish uchun Kaliforniyaga sayohat qilishni taklif qilganlar.
Buyuk Britaniya elchixonasi yordamida aynan shu “Biznes laboratoriyasi” loyihasi doirasida London kovorking-markazida bo‘lib, nihoyat, yurtdoshlarimiz orasida ham ana shunday maydonda mehnat madaniyatini shakllantirish g‘oyasi paydo bo‘lgan.
Dastlab, hech kim ushbu rejaga ishonmagan, chunki aynan o‘sha paytda “DBLA” asoschilari Anastasiya Li va Alisher Seitniyazovlar shahardagi birinchi kovorking-markazi bo‘lgan “TCHK” faoliyatini to‘xtatdi.
Tadbirkorlar yopilish sabablarini bilish uchun ular bilan uchrashib, ogohlantirishlari hamda prognozlariga qaramay, hamkorlar bilan birga muvaffaqiyatli yakunga tavakkal qilib ishni boshlashadi.
Hikmat Abdurahmonov. Foto: Yevgeniy Sorochin / Spot
Boshlang‘ich xarajatlar
Mamlakatimizda kovorking markazlarini ochishning paradoksi shundaki, bizda deyarli nol budjet bilan ishga tushirilgan markazlar mavjud va aksincha. Birinchi filialni ishga tushirish xarajatlari $200 mingni tashkil etgan. Hozir kovorking-markazini ochish uchun taxminiy hisob-kitob quyidagicha bo‘ladi:
Obyekt | Summa (AQSh dollarida) |
Binolarni ijaraga olish | 1kv metri $15−30 |
Bir martalik reklama kampaniyasi | $1000dan $5000gacha |
Targ‘ib | $500−800 |
Tadbirlarni tashkil etish | $1500−3000 |
Jihozlar | $20 mingdan |
Interyer yaratish | $20 mingdan |
Uskunalar (televizorlar, ekranlar, ovoz uskunalari va boshqalar) | $40 mingdan |
Jamoani shakllantirish | $2,5 mingdan |
Kommunal xarajatlar | $1000−1500dan |
Dastlab, auditoriyani jalb qilish maqsadida startap dasturlar uchun tanlov va musobaqalar ko‘rinishida turli tadbirlarni o‘tkazdik. Hozirda birinchi kovorking-markazimiz yangi loyihamiz — “Team University"ga tegishli, bu bizning yutug‘imiz deb hisoblaymiz.
Shu bilan birga, davlat organlari, masalan, Yoshlar Ittifoqi yoki mahalliy hokimliklar bilan hamkorlikda faoliyat yuritadigan markazlarimiz ham bor edi.
Asosiy foyda — startap hamjamiyatlarini shakllantirish va tadbirkorlik ekotizimlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatish. Shu tariqa, davlat organlari bilan ishlashishda moliyaviy investitsiyalardan qochamiz, lekin ularni boshqarish uchun javobgarmiz.
Foto: Ground Zero
Joylashuv
Bizning birinchi lokatsiyamiz “TechnoPlaza” biznes markazining birinchi qavatida joylashgan bo‘lib, maydoni taxminan 500 kv. metr. Afsuski, binolar bo‘sh va faqat ombor sifatida foydalanilgandi.
Qolaversa, o‘sha paytda jami yuzga yaqin xodimni qamrab olgan boshqa moliyaviy biznes loyihalarimiz mavjud edi, hech bo‘lmaganda o‘z ehtiyojlarimiz uchun markazdan foydalanishimiz mumkinligini tushundik.
Oldinlari arzon yoki imtiyozli joylarni izlash foydaliroq deb o‘ylardik, ammo endi bu qandaydir ma’nosiz tuzoq ekanligini va uning yon ta’siri borligini tushunamiz. Shuning uchun ham, bugungi kunda shahar markazida bozor kursi bo‘yicha binolarni ijaraga olamiz, bu taxminan 1 kv metri uchun $15−30ni tashkil etadi.
Hozir kovorking maydonlari faqat shahar markazida rivojlanayotganini ko‘rishingiz mumkin, chunki bu yerda bizning maqsadli auditoriyamiz yashaydi yoki ko‘p vaqtini shu yerda o‘tkazadi. Barcha filiallarimizning maydoni turli xil. Bugungi kunda eng kichigi “Minor”, keyin “Sharq” va eng kattasi “Kitob olami” hisoblanadi.
Xodimlar
Ishni olti kishi bilan boshlash mumkin. Hozirda 3ta filialda 20ta xodim faoliyat yuritadi. Har qanday biznesda bo‘lgani kabi xodim ham o‘z ishini sevishi kerak — aks holda bu kadrlar almashinuvining yuqori bo‘lishiga tahdid soladi.
Biz ambitsiyaga ega va faol odamlarni jalb qilishga harakat qilamiz, garchi ko‘pincha community-manager o‘z vazifasini bir joyda bir yildan bir yarim yilgacha bajaradi.
Xarajatlarni qoplash
Bu past rentabelli biznes ekanligini hisobga olgan holda markaz ochish yoki sarmoya kiritish kerak hamda o‘rtacha hisobda uch yil ichida foydaga chiqish mumkin. Oyiga $1000dan daromad olish mumkin.
Bitta filialga kuniga taxminan 300−500ta mijoz tashrif buyuradi. Ular turli xil bo‘lgani uchun o‘rtacha chekni aytish qiyin.
“Minor” filialining doimiy tashrif buyuruvchilari soni 100taga, “Kitob Olami"niki 150taga yetadi, “Sharq” filiali esa sentyabrda ochilganiga qaramasdan 100dan ortiq doimiy mijozlarga ega. Bugungi kunda bizning maqsadli auditoriyamiz 'open space’ni yaxshi ko‘ruvchi va IT sohasida faoliyat yurituvchi odamlardir.
Foto: Ground Zero
Rivojlantirish
Har qanday rivojlantiruvchi harakatning aniq vazifa va missiyasi bo‘lishi kerak, chunki har bir tadbir g‘oyani ommalashtirish va xabardorlikni oshirish imkonini beradi. Eng boshida biz ko‘p eventlar o‘tkazdik va markazda joylashmaganimizga qaramay, shaharning turli burchaklaridan qiziquvchilar hamfikrlar bilan muloqot qilish, tajriba va bilim almashish uchun kelishdi.
Bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlar tufayli tadbirlarni tashkil etish hayotimizning ajralmas va tabiiy qismiga aylandi.
Muvaffaqiyat nimada?
Kovorking markazining muvaffaqiyati bir qator omillarga bog‘liq:
- to‘g‘ri joyni tanlash;
- katta miqdorda moliyaviy investitsiya qilishga tayyorlik;
- aholi o‘rtasida bunday joylarda ishlash madaniyatini shakllantirish;
- biznes modelini ishlab chiqish.
Mazkur turdagi biznesni boshlayotganda bu eng daromadli loyiha emasligini tushunish kerak. Bunda, bevosita emas, balki bilvosita afzalliklarni izlash tavsiya etiladi, ular orasida brend xabardorligi, ijobiy ijtimoiy imij hamda yangi tanishuvlar imkoniyati bo‘lishi mumkin.
Foto: Ground Zero
Kreativ markazlarning bosqichma-bosqich rivojlanishi o‘z filiallarini ochishga muvaffaq bo‘lgan bir nechta bu kabi kompaniyalar mavjudligi bilan tasdiqlanadi. Afsuski, koronavirus pandemiyasi jismoniy uchrashuvlarni juda cheklab qo‘ydi, ammo open space va kovorking markazlari doimiy kontaktda bo‘lgan joylardir.
Muvaffaqiyatimizning pik paytida 6ta filialimiz mavjud edi, ammo karantin davrida ulardan 5tasini yopishga majbur bo‘ldik va faqat bittasini qoldirdik. Muayyan mulohazalardan keyin yangi strategiya tuzib yana 2ta filial ochdik.
Qiyinchiliklar va xatolar
Shuni ta’kidlash kerakki, bizning asosiy birinchi o‘rindagi muammomiz odamlarning fikrlashi, shuningdek, ushbu loyihaning unikalligi va o‘ziga xosligini tushunmaslikda deya hisoblash mumkin. Axir, bugungi kunga qadar ko‘pchilik imtiyozlarni kam baholaydilar va ko‘pincha ularni standart ofislar bilan taqqoslashadi. Buning sababi shundaki, ushbu bozor hali ham yosh va hali kutilgan mashhurlikka erishmagan.
Ishbilarmonlarning ofis ijarasini kvadrat metrda hisoblash odati ularning ofisini yoki mavjudligini faqat jismoniy maydon bilan o‘lchashini ko‘rsatadi. Darhaqiqat, maydon emas, balki biznes vakillarining ma’naviy potensialining ko‘lami, qo‘shma loyihalar muvaffaqiyati hamda hamfikrlar birligi haqida o‘ylash afzalroqdir.
Shuning uchun ham hamkorlik tamoyillari va multiplikator effekt imkoniyatlarini yaratish kerak, shunda ma’lum bir doira vakillari bilan bo‘lish, faqat ishlash uchun joy emas, balki ko‘proq narsa beradi.
Foto: Ground Zero
Bugungi kunda filiallarni ochish trendi kuchayib bormoqda, shuning uchun ham biz barcha o‘yinchilarni optimallashtirishga shoshilmaslikni eslatgan bo‘lardik, chunki bu katta moliyaviy yo‘qotishlarga olib kelishi mumkin. Biz biznesda yangi emasligimiz hamda moliyaviy va hamkorlik qo‘llab-quvvatlovi bilan omon qolishga muvaffaq bo‘ldik.
Endigina ilk qadamlarini qo‘yayotganlar uchun biznes modeli va strategiyasi haqida qaror qabul qilish, kuchli tomonlarini aniqlash va shundan keyingina kengaytirish haqida o‘ylash muhim, chunki bitta filial va butun tarmoqni boshqarishda katta farq bor.
Hujjatlar
Biz, xodimlarni yollashni talab qiladigan boshqa har qanday biznes singari mas’uliyati cheklangan jamiyatmiz. Bugungi kunda MChJni ro‘yxatdan o‘tkazish juda oddiy, chunki u qisqa vaqt ichida Internetda tugatilishi mumkin. Ish uchun maxsus litsenziya talab qilinmaydi, ammo o‘quv tadbirlarini o‘tkazadigan spikerlar uchun sertifikatlar va diplomlarga ehtiyoj bor.
Raqobat. Hozir bozorda raqobatchilar juda kam. Ko‘pincha ochilayotgan majmualar emas, balki kovorking maydoni g‘oyasini birlashtiruvchi o‘quv markazlari ekanligini tushunish mumkin.
Biz raqobatlashmaymiz, lekin servis uchun ishlaymiz hamda ushbu jamoa va mehnat madaniyatining umumiy rivojlanishi uchun ustaxonadagi hamkasblar sifatida harakat qilamiz. Shunday qilib, tanlov va geo-qamrov orqali odamlar mahsulot toifasi nima ekanligini tushunishni boshlaydilar.
