Toshkentda Mirzo Ulug‘bek nomidagi madaniyat va istirohat bog‘i (sobiq Telman bog‘i) 1934-yilda ochilgan. O‘zining deyarli yuz yillik faoliyati davomida bog‘ poytaxtda yashovchilar uchun qadrli va sevimli maskanga aylandi. 2017-yilda prezident tashabbusi bilan bog‘larni, jumladan, “Telman” parkini yaxshilash uchun xususiy kompaniyalar boshqaruviga o‘tkazish jarayoni boshlandi.
O‘shandan beri bog‘ni rekonstruksiya va rivojlantirishga sarmoya kiritgan “Jet Invest” kompaniyasi boshqarib kelmoqda. Bugungi kunda Markaziy bog‘ hududida nafaqat attraksionlar, balki ovqatlanish shoxobchalari joylashgan mashhur alleya va “More” suv majmuasi ham mavjud bo‘lib, kompaniya sog‘lomlashtirish spa-majmuasini ishga tushirish va yopiq ko‘ngilochar markaz qurishni rejalashtirmoqda.
Park direktori Furqat Shukurov Spot’ga bergan intervyusida o‘tish jarayoni qanday kechgani, bog‘ni saqlash kompaniyaga qanchaga tushayotgani va yaqin kelajakda qanday maqsadlar qo‘yilgani haqida so‘zlab berdi.
Furqat Shukurov. Foto: Ilya Semendeyev / Spot
Bog‘ xususiy boshqaruvga qanday o‘tdi?
Maʼlumki, poytaxtdagi deyarli barcha madaniyat va istirohat bog‘lari Sovet davrida yaratilgan. Ularning boshqaruvi Madaniyat vazirligi tomonidan amalga oshirilgan. Prezident Shavkat Mirziyoyev 2017-yilda istirohat bog‘larining hududlarini obodonlashtirish, xavfsizlik va xalqaro standartlarga javob beradigan attraksionlar o‘rnatishga sarmoya kiritadigan xususiy investorlarga 49 yilga uzoq muddatli ijaraga berish tashabbusini ilgari surgan edi. Birinchi parklardan biri “Lokomotiv” bo‘lib, uning muvaffaqiyati boshqa joylarni xususiy sektorga o‘tkazishga olib keldi.
Kompaniyamiz ham bu tashabbusga javob qaytarib, shahar hokimligiga murojaat qildi. Bizga Mirzo Ulug‘bek yoki Bobur (hozirgi “Do‘stlik”) bog‘ini rekonstruksiya qilish uchun olish taklif qilindi. Bizning tanlovimiz aniq edi va biz loyihalashni boshlab yubordik.
O‘shanda bog‘, afsuski, yaxshi ta’mirlanmagan, kommunal tarmoqlar eskirgan, attraksionlar asosiy xavfsizlik me’yorlariga javob bermasdi. Biz bolaligimizdagi bog‘ni rekonstruksiya qilishga qaror qildik, chunki uning tarixini saqlab qolgan holda yangi qiyofa berishni xohlagandik.
Amerikaning Orlando shahrida bo‘lib o‘tgan IAAPA asosiy jahon ko‘ngilochar ko‘rgazmasiga tashrif buyurganimiz biz uchun muhim qadam bo‘ldi, u yerda Italiya va Fransiyada ishlab chiqarilgan 30ta attraksionni yetkazib berish bo‘yicha shartnoma imzoladik.
Investitsiyalar va rekonstruksiya
Bog‘ni sotib olish vaqtida investitsiya majburiyatlari bo‘yicha aniq qoidalar yo‘q edi. Biz shahar hokimiyati va madaniyat bo‘limiga Yevropaning yetakchi ishlab chiqaruvchilari uskunalaridan foydalanishga qaratilgan konseptual loyihani taqdim etdik.
Bog‘ni rekonstruksiya qilish va ishga tushirishning birinchi bosqichida attraksionlar xarid qilish uchun niderlandiyalik hamkorlarimizdan $3 mlnlik sarmoya jalb qildik. Qolgan ishlarni amalga oshirish uchun mahalliy bankdan 50 mlrd so‘m kredit olindi. Rekonstruksiyaning birinchi bosqichida muhandislik tarmoqlarini almashtirish, hududni obodonlashtirish, tarixiy elementlar — sahna, favvoralar, zinapoyalarni tiklash va bog‘da yangi inshootlar qurishni nazarda tutardi.
Keyinchalik attraksionlarni o‘rnatish boshlandi. Ular italyan ishlab chiqaruvchilari “Zamperla” va “Visa"dan xarid qilingan. Ularni ishlab chiqarishdan yetkazib berish va ishga tushirishgacha taxminan bir yil o‘tdi.
Fransiyaning “Concept 1900” kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan va qo‘lda bo‘yalgan karusel bog‘ning tashrif qog‘ozi bo‘ldi. Ushbu kompaniyaning karuseli Parijda, Eyfel minorasi yonida ham o‘rnatilgan. Attraksionlar o‘rnatilib, sinovdan o‘tkazilgach, bog‘ tashrif buyuruvchilar uchun eshiklarini qayta ochdi.
Foto: Central Park matbuot xizmati
Bog‘da attraksionlardan tashqari o‘sha paytda eng katta ochiq o‘yin maydoni hisoblangan taxminan 3 ming kvadrat metrlik bolalar o‘yin maydonchasi yaratilgan. Biz ushbu maydonchani yosh bolalar va o‘smirlar uchun birdek qiziqarli qilish uchun turli o‘yin elementlarini qo‘shdik. O‘yin maydonchasi loyihasini ishlab chiqishda bolalar xavfsizligiga alohida e’tibor qaratildi: yiqilganda jarohatlanishning oldini olish uchun yerga qo‘shimcha yumshoq qoplamalar o‘rnatildi.
Rekonstruksiyaning ikkinchi bosqichi “More” suv majmuasini qurishni o‘z ichiga oldi. Pandemiya tufayli qurilish-montaj ishlari ikki yilga cho‘zildi, dastlab loyihani 14 oyda ishga tushirish rejalashtirilgan bo‘lsa-da. Ochilish 2021-yilning yozida bo‘lib o‘tdi. Ushbu majmuani loyihalashtirishda oilaviy xordiq uchun alohida urg‘u berilgan. Nisbatan qisqa yoz mavsumida u kuniga minggacha odamni jalb qiladi.
Bog‘ni saqlashga har yili 20−25 mlrd so‘m sarflanadi, shundan 10−14 mlrd so‘mi xodimlarning ish haqiga ketadi. Bog‘ning asosiy daromad manbalari — attraksionlar, “More” suv majmuasiga kirish chiptalari va umumiy ovqatlanish shoxobchalari ijarasidan tushadi. Mavsum davomida bog‘ga o‘rtacha oylik tashrif buyuruvchilar soni 150 ming kishini tashkil etsa, yoz davomida suv majmuasiga 90 mingga yaqin kishi tashrif buyuradi. Hozir bog‘dagi umumiy ovqatlanish shoxobchalari soni 20 dan ortiq.
Har kuni bizga potentsial ijarachilardan konteynerlar, fudtraklar yoki ko‘chma do‘konlar ko‘rinishida turar joy uchun ko‘plab so‘rovlarni olamiz, ammo biz park infratuzilmasini qurish siyosatini qayta ko‘rib chiqdik va sanitariya me’yorlariga mos kelmaydigan tartibsiz ko‘chma ovqatlanish punktlarini joylashtirish amaliyotidan voz kechdik. Buning evaziga yagona park konsepsiyasi doirasida yangi zamonaviy kafe va restoranlar bino qilmoqdamiz.
Parkning madaniy hayoti
Shunday boy tarix va madaniyatga ega bo‘lgan istirohat bog‘i taqdirida ishtirok eta olganimizdan juda baxtiyormiz. Bu yerda biz strategiyaning asosiy yo‘nalishini — yangi dunyoda eski parkni ko‘ramiz. Bizning zimmamizga katta mas’uliyat yuklangan, chunki bu bizning shaxsiy mulkimiz emas, balki bog‘ shahar va uning fuqarolari mulki hisoblanadi.
Har bir insonning o‘z tarixi va xotiralari bor, shuning uchun biz uchun ruhiy holatni, rekreatsion maydonni saqlash bilan birga ayni paytda yoshlar o‘zlarining yangi hikoyalarini topishlarida ko‘mak berish juda muhim edi. Shuning uchun biz keksa avlod vakillarini ham, yoshlarni ham o‘ziga jalb etadigan ko‘ngilochar dasturlar o‘rtasida muvozanatni saqlashga harakat qilamiz.
Masalan, biz o‘sha davrlar uslubida katta avlodda sog‘inch hissini uyg‘otadigan holda konsertlar tashkil etayotgan bo‘lsak, bu zamonaviy talqinlar, ko‘ngilochar tadbirlar yoshlar va bolalarni ham o‘ziga jalb qilmoqda. Navro‘z, Xotira va qadrlash kuni, Sabantuy kabi umumxalq bayramlari va turli mavzuli tadbirlarni tashkil etamiz. 2018-yilda Coca-Cola kompaniyasi bilan Toshkentda ilk bor ochiq osmon ostidagi Yangi yil bayramlari loyihasini amalga oshirdik, ular hozirda poytaxt anʼanalarining ajralmas qismiga aylangan va har yili o‘tkazilib kelinmoqda.
Yangi yil festivali kabi har bir yirik tadbirga tayyorgarlik bir necha oy oldin boshlanadi, shuningdek, homiylarni qidirish va ular bilan muzokaralar olib borishni o‘z ichiga oladi. Faoliyatimiz davomida “Click”, “Coca-Cola”, “Pepsi”, “Beeline”, “Ucell” kabi yirik va “Yangia Market”, “Swap Bazar” kichikroq kompaniyalari bilan, shuningdek, davlat tashkilotlari, elchixonalar va madaniyat markazlari bilan hamkorlik qildik.
O‘tgan yilning avgust oyi oxirida bizning bog‘imizda O‘zbekistonda ilk bor gik-madaniyati festivali “Geek-Con'ni o‘tkazish rejalashtirilgan edi. Biz va tashabbuskorlar tomonidan qizg‘in tayyorgarlik ko‘rildi, biroq ob-havo ma’lumotlariga ko‘ra, tadbir kuni yomg‘ir yog‘ishi kutilgandi. Va bu ob-havo sharoitlariga bog‘liqlik parkimizning eng katta muammosi hisoblanadi. Keyin festivalni sentyabr oyining oxiriga ko‘chirishga qaror qilindi, chunki tashkilotchilarga barcha ishtirokchilar uchun qulay sharoitlar yaratish muhim edi. Ammo kuz kelishi bilan ob-havo yaxshilanmadi va biz tadbirni bekor qilishga majbur bo‘ldik, ammo agar bunday taklif tushsa, “Geek-Con"ni parkimizda o‘tkazish imkoniyatini istisno qilmaymiz.
Rivojlanish rejalari
Yuqorida aytib o‘tganimdek, parkning ishlashi mavsumiylikka bog‘liq bo‘lib, bu xodimlarning barqarorligi va daromadliligiga ta’sir qiladi. Parkni saqlash uchun har kuni 200dan ortiq xodim ishlaydi va mavsum davomida bu ko‘rsatkich ikki baravar ko‘payadi.
Yozdan keyin xodimlarni qisqartirish va yangisiga qadar ishga olish oson ish emas, chunki biz xizmat ko‘rsatish sohasida ishlaymiz. Shuning uchun biz park faoliyatini yil bo‘yilik formatga kengaytirishga qaror qildik.
Foto: Ilya Semendeyev / Spot
2022-yilda biz Yaponiyaning “Balcom” kompaniyasi bilan $12 mlndan ortiq mablag‘lik investitsiya shartnomasi tuzdik. Ushbu investitsiyalar bog‘ning so‘nggi o‘zlashtirilmagan hududida yopiq ko‘ngilochar markaz va “More” hududida sog‘lomlashtirish spa-majmuasini qurishga qaratilgan. Ushbu loyihalar mavjud park konsepsiyasini to‘ldiradi, uni yanada jonlantiradi va yil davomidagi faolligini ta’minlaydi. Yopiq ko‘ngilochar markaz attraksionlarni to‘ldiradi, hammom-spa majmuasi esa suv kompleksining imkoniyatlarini kengaytirib, yil davomida xordiq olishni ta’minlaydi.
Qisqa muddatli maqsadlarga kelsak, ular juda ko‘p, chunki biz doimiy ravishda park va uning landshaftini yaxshilash ustida ishlaymiz: har yili 1 ming kvadrat metr chorqirra toshlarni o‘zgartiramiz va minglab yosh daraxt va butalarni ekamiz.
Hozir, masalan, ko‘lni rekonstruksiya qilyapmiz. Bu biz uchun juda muhim savol, chunki ko‘lning o‘zi tarixiy ahamiyatga ega, uni shunchaki xlorli suvli hovuzga aylantirib bo‘lmaydi, lekin uni tabiiy yashash muhitida, ayniqsa tirik mavjudotlar bilan birga saqlash juda qiyin, chunki suv chang, tirik mavjudotlar va daraxtlardagi gulchanglar tufayli tez “gullash"ni boshlaydi. Bugun biz bioplato loyihasi ustida ishlamoqdamiz — ko‘lda o‘simliklarga ega maxsus ekotizim yaratiladi, uning o‘zi suvning tozaligini saqlaydi. O‘ylaymanki, tez orada tashrif buyuruvchilar bizning g‘oyamizni real hayotda ham ko‘rishadi.
Shuningdek, bu yil bahorda biz balandligi 62 m bo‘lgan yangi charxpalak va bir nechta yangi kafe va restoranlarni ishga tushiramiz.
Parkning rentabelligi uzoq muddatda kutilmoqda, chunki bugungi kunda uni saqlash xarajatlarini qoplash qiyin. Biz xarajatlarimizni optimallashtirishimiz mumkin bo‘lgan yangi loyihalarga e’tibor qaratyapmiz. Katta jamoamiz uchun bu joy ikkinchi uyga aylandi, deyish mumkin. Bizning maqsadimiz oddiy biznesdan ham chuqurroq falsafaga ega. Bu uzoq muddatli loyiha, lekin biz barchasini uddalaymiz, deb o‘ylayman.
