“Uklon” — bu dinamik xalqaro IT-mahsulot kompaniyasi. U 2010-yilning 25-martida Ukrainada ishga tushirilgan. U yerda jahon gigantlari “Bolt” va “Uber” bilan raqobatlashuvchi onlayn avtomobillarga buyurtma berish servislari orasida yetakchilikni saqlab qolishga muvaffaq bo‘lgan.
2022-yilda kompaniya Ozarbayjon va O‘zbekistonga kirishga qaror qiladi. “Uklon” hammuassisi Sergey Smusning so‘zlariga ko‘ra, bu mamlakatlarda biznes yuritish uchun shart-sharoitlar mavjud va davlat darajasida investorlar hamda yosh IT-kompaniyalarni qo‘llab-quvvatlash istagi bor.
Shu tarzda kompaniya 2023-yil iyunidan boshlab O‘zbekistonda ishlab kelmoqda.
Maksim, “Uklon"ning Ozarbayjon bozorini tark etishiga nima sabab bo‘ldi?
Ozarbayjonda biz hamkor bilan 2023-yil may oyida ishga tushdik. Ammo, afsuski, mamlakatda o‘yin qoidalari o‘zgardi, bu u yerda biznes qilishga ta’sir qiladi. Shuning uchun biz bozorni tark etib, “Uklon"ni butunlay O‘zbekistonda rivojlantirishga e’tibor qaratishga qaror qildik.
O‘zbekistonda raqobatlashish qiyinmi?
Mamlakatga kirishdan oldin bozorni tahlil qilganimizda, bizga bu ancha sodda bo‘lib tuyulgandi. Negaki, “Uber”, “Bolt” kabi global o‘yinchilar bilan to‘yinganlik unchalik katta emas, Toshkentda aholi zichligi ancha yuqori, shaharlar ko‘p va bozor hajmini oshirish uchun joy bor. Ko‘p kutilmalarimiz haqiqatga to‘g‘ri kelmadi.
Toshkentda “Yandex” dominant o‘rinni egallab, bozorning qariyb 87%ini egallagan. Bundan tashqari, biz va “My Taxi” mahalliy servisi, va albatta, telefon orqali taksi chaqiruv xizmatlari mavjud.
Asosiy raqibimiz “Yandex” ekanligini tushunamiz. U bilan raqobatlashish qiyin, biroq ayni paytda bu chaqiriq: biz kompaniya bilan mahsulot bo‘yicha boshqa joyda bilan raqobatlashmaymiz.
Bu yerda bozorda hali ko‘p bo‘sh joy mavjudligini aytish kerak. Bizning prognozlarimizga ko‘ra, u yiliga taxminan 10%ga o‘sishi mumkin. Taqqoslash uchun, Yevropada bu ko‘rsatkichlar 1−2% atrofida. Bundan tashqari, past o‘rta chek mijozlarimizga taksi xizmatidan ko‘proq foydalanish imkonini beradi.
Joriy yilda mamlakatga kiritilgan sarmoya hajmi qanday o‘zgardi?
Biz investitsiyalar hajmini avval hech qayerda aytmaganmiz. Albatta, Ukraina uchun rasmiy hisob-kitoblar mavjud, ammo turli mamlakatlarda turlicha yondashuvlarga ega ekanmiz, afsuski, bu raqamlarni chuqur tafsilotlay olmaymiz.
Aytishim mumkinki, O‘zbekistonga nisbatan niyatlarimiz jiddiy. Biz hududlarni kengaytirish niyatidamiz — bizni aholisi 100 mingdan ortiq bo‘lgan barcha shaharlar qiziqtiradi. Shunday ekan, bozorga investitsiyalar hajmi dinamik ravishda o‘sib boradi. Ayni paytda investitsion portfelimiz rejalashtirilgan hajmdan ikki baravar ko‘p.
Bu pulda qancha?
O‘nlab million dollar.
Hozir bu yerda qanday jamoa va O‘zbekiston ofisida o‘zgarishlar nimadan boshlandi?
O‘zbekistonda “Uklon"ning ishga tushirilishi Kiyevlik guruh tomonidan amalga oshirilgan. Keyin biz mahalliy jamoani to‘pladik, ular bilan jarayonlarni tezda mahalliy o‘ziga xoslikka moslashtirdik.
Biroz vaqt o‘tgach, biz shoshqaloqlik bilan bir qator xatolarga yo‘l qo‘yganimizni angladik, orqaga qadam tashladik va biznesni rivojlantirish strategiyamizni qayta ko‘rib chiqdik. Ayni paytda mahalliy va ukrainalik jamoalar mas’uliyatni aniq taqsimlagan holda Toshkentda servisni rivojlantirish ustida hamkorlikda ishlamoqda.
Biz tajribamizni mahalliy ofisga topshirish va keyin ularni mustaqilroq sayohatga qo‘yib yuborish uchun bir yilcha vaqt ajratdik. Ushbu model yanada kengayishimizga yordam beradi.
Shaxsan men bu yerdagi yoshlarga juda ishonaman, yangi avlodning fikrlash tarzi yoqadi. O‘zbekiston bo‘yicha rejalarimizni qayta ko‘rib chiqqach, jamoani qayta yig‘dik. Endi u bizning qadriyatlarimizni to‘liq baham ko‘radigan va “Uklon"ni Ukrainadagi kabi rivojlantirishga tayyor mutaxassislardan iborat.
Harbiy harakatlarga qaramay, biz Kiyevda kichik menejerlar uchun treninglar tashkil qildik, ular ikki hafta davomida Ukraina jamoasi bilan birga ishlaydi. Umuman olganda, tungi komendantlik soatlari va davriy havo reydlarini hisobga olmaganda Kiyev nisbatan xavfsiz va faol shahar bo‘lib qolmoqda.
Qizig‘i shundaki, Toshkent biz faoliyat yuritayotgan Ukrainaning 27 shahri orasida bajarilgan buyurtmalar soni bo‘yicha ikkinchi o‘rinda turibdi.
Umuman olganda, “Uklon"da 700dan (haydovchilardan tashqari), O‘zbekistondagi ofisda — 60dan ortiq kishi ishlaydi. Biz faol ravishda yangi xodimlarni qidirmoqdamiz, masalan, hozirda haydovchilarga g‘amxo‘rlik qilish bo‘limiga menejer kerak.
Sizda shunday bo‘lim bormi? U nima ish qiladi?
Ha, bu bizning biznes modelimiz bilan bog‘liq — biz haydovchilar bilan bevosita hamkorlik qilamiz va ularni onlayn xizmatga ulaymiz.
O‘zbekistonda birinchilardan bo‘lib xizmatni Transport vazirligi va Soliq qo‘mitasi tizimlari bilan texnik integratsiyani amalga oshirdik. O‘sha paytda bizda 24 soatlik haydovchilarga xizmat ko‘rsatish xizmati mavjud edi, ammo buning uchun alohida xodimlarni tayinladik, ularning vazifasi haydovchilarga bizning xizmatimizda ro‘yxatdan o‘tish va buning uchun qanday hujjatlar kerakligini tushuntirish edi.
Haydovchilar bizning hamkorlarimiz, ularni eshitamiz va savollar va sharhlarga tezda javob berishga harakat qilamiz. Xizmat sifatini oshirish ustuvor vazifa hisoblanadi. Bu mahsulotda ham aks etgan. Misol uchun, bizning o‘ziga xosligimiz shundaki, haydovchi yo‘l haqi, masofani avvaldan ko‘radi va o‘zi uchun qulay bo‘lgan buyurtmalarni tanlashi mumkin.
O‘zgarishlarni hisobga olgan holda qanday natijalarga erishdingiz?
Buni raqamlar bilan aytaman. Bizning hisob-kitoblarga ko‘ra, bozordagi ulushimiz 10%ga yaqin edi. Yil boshida bajarilgan buyurtmalar soni bo‘yicha biz 200%dan ortiq o‘sdik va “eksport” ni (buyurtmani bajarish darajasi) 20%ga oshirdik.
Yangi haydovchilarni jalb qilish qanchalik qiyin?
Hozirda bizda o‘n minglab haydovchilar faoliyat yuritadi va bu raqam faol ravishda o‘sib bormoqda. Bizda ular uchun bonusli dasturlar mavjud. Shuningdek, yaqinda “Comfort+” va “Biznes” tariflarini ishga tushirdik, bu bo‘yicha haydovchilarning katta qiziqishini ko‘ryapmiz.
Haydovchilarni qanday tanlaysiz va o‘qitasiz?
Sifatni nazorat qilamiz, shuning uchun haydovchilarni vositachilarni jalb qilmagan holda o‘zimiz ro‘yxatdan o‘tkazamiz. Albatta, bizda haydovchilar va ularning mashinasi uchun ma’lum talablar mavjud. Ro‘yxatdan o‘tishda barcha hujjatlarni diqqat bilan tekshiramiz.
Biz bilan ishlashni boshlash uchun haydovchi o‘zini o‘zi and qilgan shaxs maqomi va yo‘lovchi tashish uchun litsenziyani olishi kerak.
Yo‘l haqi qanday aniqlanadi? Ishga tushirilish paytida “xizmatning asosiy farqi shundaki, ob-havo ham, yo‘llardagi sharoitlar ham yo‘l haqiga ta’sir qilmaydi” deb ta’kidlagandingiz. Ammo endi, talab yuqori vaqtda, masalan, yomg‘ir paytida, narx ko‘tarilmoqda.
Bunday emas. A nuqtadan B nuqtagacha bo‘lgan sayohat narxi belgilangan, ya’ni mijoz mashinani chaqirayotganda buyurtma berishdan oldin sozlashi mumkin bo‘lgan narxga rozi bo‘ladi. Mashinani chaqirgandan so‘ng, narx belgilanadi. Agar mijoz oxirgi nuqtani o‘zgartirsa yoki haydovchi uni kutayotgan bo‘lsa, narx o‘zgarishi mumkin.
Umuman olganda, narxga haqiqatan ham ko‘plab omillar ta’sir qiladi — ob-havo, transport, talab. Ammo biz boshqa shunga o‘xshash servislarga qaraganda qulayroq bo‘lishga harakat qilamiz.
Ko‘p foydalanuvchilar “Uklon” kartalari, masalan, “Yandex"ga qaraganda unchalik qulay emasligini ta’kidlashadi. Bu masalani qanday hal qilyapsiz?
Biz Open Street Maps (OSM)ga asoslangan o‘z kartografiyamizdan foydalanamiz. Bundan tashqari, bizda O‘zbekistonda har kuni xaritalarni kesishmalar, ko‘chalar va boshqa ma’lumotlar bilan to‘ldiradigan butun bir kartograflar jamoasi bor. Avvaliga haydovchi va yo‘lovchilardan obyektlar qo‘shish bo‘yicha ko‘plab murojaatlar bo‘lgan bo‘lsa, hozirda bu talab kamaydi. Xaritalar qulayroq bo‘lishi uchun vaqt kerak, biz bu borada faol ishlamoqdamiz.
Boshida biz ko‘chalarga e’tibor qaratdik, chunki Ukrainada odamlar asosan ko‘cha nomi bo‘yicha qidirishadi. O‘zbekistonda esa obyektlar bo‘yicha qidirishlarini keyinroq bildik.
Bozorda qanday umumiy tendensiyalarni ko‘ryapsiz? Sohada qanday o‘zgarishlar yetishmayapti?
Toshkentda rivojlanish dinamikasi juda yuqori ekanligini ko‘ryapmiz. Misol uchun, agar avvallari odamlar asosan ertalab va kechqurun xizmatdan foydalangan bo‘lishsa, endi ular tushlik vaqtida faol foydalanishmoqda.
O‘zgarishlarga kelsak, biz juda og‘ir tirbandlikni ko‘rmoqdamiz, bu esa haydovchilarga yo‘lovchilarni tushirish yoki olib ketish uchun har doim ham qulay emas. Ushbu maqsadlar uchun yo‘llarda xavfsizroq nuqtalar paydo bo‘lsa yaxshi bo‘lardi. Ammo Toshkentning shiddatlik bilan rivojlanishini hisobga olsak, bu tez orada paydo bo‘lishiga ishonchimiz komil.
Hukumat sizga qanday munosabatda? Xalqaro investor sifatida regulyatorlar bilan aloqadamisiz?
Bozorga ilk bor kirganimizda bizni ancha ochiq va samimiy kutib olishdi. O‘zbekiston bozoriga kirishni rejalashtirayotgan kompaniyalarga bu yerda affillangan aloqalar, shartli “soyabon” kerak, degan qoidaga amal qilmaslikni tavsiya qilaman. Biz faqat biznes model orqali kirishga muvaffaq bo‘ldik va davlat tomonidan hech qanday bosim yoki ta’sir bo‘lmadi.
Litsenziyalash va soliqlar bo‘yicha integratsiyani juda samarali amalga oshirdik, bu biznes va davlat o‘rtasidagi shaffof muloqotning ko‘rsatkichidir. Barcha soha ishtirokchilariga sohada ishlash uchun teng imkoniyatlar va shaffof qoidalar bo‘lishini istardim, bu bozorning tez o‘sishini ta’minlaydi.
Mamlakat o‘zgarmoqda, iqtisodiyot jadal sur’atlar bilan o‘sib bormoqda va hozir bu investitsiya nuqtai nazaridan qiziqarli bozor. Hozir O‘zbekiston Osiyoning “marvarid"i bo‘lib, bu yerga sarmoya kiritishda ma’no bor.
