“Fitch Ratings” O‘zbekistonning xorijiy valyutadagi uzoq muddatli kredit reytingini “Barqaror” prognozi bilan “BB-” darajasida tasdiqladi.
Reytingni davlat qarzining nisbatan pastligi, katta budjet va tashqi zaxiralar, yalpi ichki mahsulotning o‘sishi va iqtisodiyotni liberallashtirish bo‘yicha islohotlar qo‘llab-quvvatlaydi. Bu omillar aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning pastligi, boshqaruvning yomonligi, tovarlarga yuqori qaramlik, dollarlashuv va iqtisodiyotda hukumatning katta ishtirokini muvozanatlashtiradi.
Yilning birinchi yarmida budjet taqchilligi yillik ko‘rsatkichlarda YIMga nisbatan 0,1%ga o‘sdi. Yil davomida “Fitch” YIMning 4,2% taqchilligini prognoz qilmoqda, bu 2023-yildagi ko‘rsatkichdan past, ammo maqsad parametridan yuqoridir.
2025-yilda energiya tariflarini oshirish hisobiga davlat budjeti taqchilligi yalpi ichki mahsulotning 3,4%igacha qisqaradi. 2026-yilda bu ko‘rsatkich 3% atrofida bo‘lishi kutilmoqda, bu BB-kredit reytingiga ega bo‘lgan boshqa mamlakatlarga nisbatan biroz yuqori.
O‘tgan yili davlat qarzining YIMga nisbati 2 foiz punktga — 32,5%gacha o‘sdi. Davlat qarzi barqaror bo‘lib qoladi va 2026-yil oxiriga kelib 32,1%gacha pasayadi — bu o‘xshash mamlakatlarga qaraganda deyarli ikki baravar yaxshi.
2026-yilda O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sish sur’ati konsolidatsiyalangan budjet (xarajatlarning kamayishi) va investitsiyalarning qisqarishi hisobiga 5,5%gacha sekinlashadi, bu esa inflyatsiya sekinlashuvi samarasini qoplaydi.
Rossiya bilan savdoga yuqori bog‘liqlik xavf sifatida qayd etilgan, bu esa “Gazprom” bilan gaz yetkazib berish to‘g‘risidagi shartnoma sabab kuchaymoqda. Biroq, “Fitch” mamlakatning sanksiyalarga rioya qilish majburiyatini ta’kidlaydi.
Joriy yilda joriy hisob taqchilligi YIMning 6,2%igacha qisqardi, bu pul o‘tkazmalari hajmining o‘sishi (yetti oy davomida +32%). Shuningdek, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar — asosan energetika sektoriga — YIMning 2,5 foizigacha oshadi va tashqi zaxiralar qisqarishda davom etadi.
Joriy yilda joriy operatsiyalar balansi taqchilligi YIMning 6,2%igacha kamaydi, bu esa pul o‘tkazmalarining o‘sishi (yetti oy ichida +32%) hisobiga bo‘ldi. Shuningdek, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar, asosan, energetika sektoriga YIMning 2,5%igacha oshadi va tashqi zaxiralar pasayishda davom etadi.
“Ikki yirik bank — “Asakabank” va “O‘zsanoatqurilishbank"ni xususiylashtirish bo‘yicha rejalar kutilganidan sekinroq bo‘lsa-da, amalga oshirilmoqda”, — deya qayd etadi “Fitch Ratings”.
Imtiyozli kreditlash ulushining qisqarganiga qaramay (o‘tgan yil oxiridagi 17%dan iyun oyida 12%ga), umumiy kredit portfelining 28%ini tashkil etadi, bu esa pul-kredit siyosatini amalga oshirishni qiyinlashtiradi.
May oyida inflyatsiyaning tezlashishi energiya tariflarining oshishi bilan izohlanadi, bu bazaviy inflyatsiyaning sezilarli sekinlashuvini (2,6 foiz punktiga) ko‘rsatadi. 2024-yilda inflyatsiya 9,5%ni, 2025-yilda 8%ni, 2026-yilda 5,8%ni tashkil etadi.
2023-yil mart oyidan beri Markaziy bankning asosiy stavkasini birinchi marta pasaytirgandan so‘ng, reyting agentligi inflyatsiya sekinlashishi munosabati bilan regulyatorning pul-kredit siyosatini yanada yumshatishini kutmoqda.
Bank sektorida kapitalning yuqori rentabelligi (ROE) va muddati o‘tgan kreditlarning (NPL) nisbatan past ulushiga nisbati bilan o‘rtacha daromadlili saqlanib qolmoqda. “Fitch” ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tgan yil oxirida muammoli kreditlar de-fakto kredit portfelining 10%idan oshgan.
Bundan tashqari, makroprudensial siyosatning qat’iylashtirilishi iste’mol (chakana) kreditlash hajmining o‘sishi hisobiga o‘tgan yilning avgust oyida 27%dan yuqori cho‘qqisidan iyun oyida kreditlash o‘sishini 18,5% gacha sekinlashtirdi.
