“Bubble tea” — bu choy asosidagi ichimlik bo‘lib, unga an’anaga ko‘ra “marvaridlar” deb ataladigantapiokajeleli sharchalari qo‘shiladi. Tapioka jigarrang shakar mazasi hamda yoqimli saqichli tuzilishga ega. Bunday ichimliklar Osiyoda trendga aylanib, hozirda babl-choylar butun dunyo bo‘ylab tarqalib, mashhurlikka erishishda davom etmoqda.
O‘tgan yili 23 yoshli ikki do‘st — Amir Usmonxo‘jayev va Kirill Saydaxmedov Toshkentda xuddi shunday muassasani ochishdi. Ularning “Pipls” choylari tezda ommalashdi, bu yosh tadbirkorlarning bizneslarini qisqa muddatda kengaytirishlariga sabab bo‘ldi. Bir yildan ko‘proq vaqt oralig‘ida sheriklar to‘rtta filial ochishga ulgurishdi. Bu bilan cheklanib qolishni istamagan do‘stlar tez orada yana 12ta savdo nuqtasi ishga tushirilishi rejalashtirishmoqda.
Amir va Kirill “Spot"ga bergan intervyusida nima uchun franshiza g‘oyasidan voz kechishgani, ichimliklar retseptlarini ishlab chiqish uchun qancha vaqt sarflangani va marketing kampaniyalari mahsulotga qiziqishni qanday saqlab qolishga yordam berishi haqida so‘zlab berishdi.
Maktab paytidan boshlangan bines-hamkorlik
11 yildan beri do‘stmiz. Hamkorlikdagi birinchi biznesimiz maktab paytlari paydo bo‘lgan. Ko‘plab o‘smirlar singari bizda ham istaklarimizni amalga oshirish uchun pul yetmasdi. Ota-onamizdan pul so‘rashni xohlamasdik, shuning uchun o‘zimiz pul topishga qaror qildik. Cho‘ntak pulimizga supermarketdan konfet va sendvichlar sotib olib, hammasini portfelimizga joylashtirardik va sinfdoshlarimizga donalab sotardik.
Maktabni tugatib, Moskvada turli universitetlarga o‘qishga kirib, u yerda ham daromad olishning har xil usullarini sinab ko‘rdik. Masalan, Xitoydan tovarlar sotib olib, “Instagram"dagi sahifada sotardik. Kunlarning birida “Adidas” omboridan $8000ga krossovkalar xarid qilib, uni olti oy ichida sotganmiz.
Sheriklarning har biri oyiga $500−$1500dan daromad topishgan. O‘sha paytda bu kichik miqdor emasdi, ayniqsa, 17−18 yoshli o‘smirlar uchun. To‘g‘ri, o‘shanda pul bilan muomala qilishni bilmasdik: hammasi tirikchilikka va mayda xaridlarga ketardi. Olingan daromadni ko‘proq sevimli mashg‘ulot sifatida qabul qilardik.
Qiziqishlarimizdan kelib chiqib, bizda yo‘nalishni tanlashda aniq strategiya bo‘lmagan. Qaysidir soniyalarda oflaynda ham boshlab ko‘rish kerak degan qarorga keldik va yoshlar orasida nimalar ommalashayotganini kuzata boshladik. Aynan shu payti choy va mevalar asosidagi ichimliklar nafaqat Rossiyada, balki butun dunyoda mashhurlikka erishgandi. O‘qishga e’tiborimizni qaratganimiz tufayli bu g‘oyani biroz orqaga surishga to‘g‘ri keldi. Toshkentga qaytgach bu biznes g‘oyani qanday amalga oshirish ustida bosh qotira boshladik.
Bizga hech kim ishonmadi. Qulog‘imiz ostida esa bot-bot: “Jiddiy, normal biznes bilan shug‘ullaning”, degan gap takrorlanardi. Taslim bo‘lish o‘rniga, shunchaki qiziqish uchun ham sinab ko‘rib, buni eplay olish yoki olmasligimizni tekshirib ko‘rmoqchi bo‘ldik. Tavakkal qilishdan cho‘chimasdik, chunki yo‘qotish mumkin bo‘lgan eng katta narsa — bu pul. Uni esa har doim qaytadan ishlab topish mumkin.
“Hammasi insonlar uchun”
Avvaliga franshiza asosida muassasa ochishga kirishdik, ammo tanlagan brendimiz O‘zbekistonda istiqbolni ko‘rmadi. Bu bizga tegib ketdi, shuning uchun mustaqil harakat qilishga qaror qildik.
Ishni brendga nom tanlashdan boshladik. U qandaydir zamonaviy, g‘ayrioddiy va oson esda qoladigan bo‘lishi kerak edi. Dastlab, “For People”, ya’ni “Hammasi insonlar uchun” degan g‘oya paydo bo‘ldi. Lekin bu juda oddiy eshitilardi. Shundan keyin, “People's"ga o‘zgartirishga qaror qildik, ammo bu ham zerikarli tuyuldi. O‘ylab ko‘rib, biroz kreativlikni qo‘shgan holda xato bilan “Pipls”, deb nomlashga qaror qildik.
Keyingi bosqich retseptni ishlab chiqish bo‘ldi. Bu jarayonga eng ko‘p vaqt — 7−8 oy sarflandi. Barmen va bar-menejerlarni qidirardik, boisi ichimliklar bilan ishlash tajribamiz bo‘lmagan. Retsept ustida ish boshlaganimizda bar-menejerlar bilan shartlarni kelisha olmay, ishni o‘zimiz davom ettirdik.
Bir yil o‘tgach o‘sha bar-menejerlar bizning qiziqish va ilhomimizni ko‘rib, barcha g‘oya va vositalarimizdan foydalanmoqchi bo‘lishganini bildik. Ular ishlab chiqqan konsepsiyamizdan foydalangan holda ular o‘z muassasalarini tashkil etishgandi. Bu juda yoqimsiz edi, negaki, o‘sha paytda ko‘plar hatto, tapiokali ichimlik nimaligini ham bilishmasdi.
Retsept tayyor bo‘lgach, brend va uslubimizni ishlab chiqishni boshladik. Brending uchun $1000dan ortiq mablag‘ sarflandi: barcha g‘oyalar bizniki, faqat amalga oshirish qolgandi.
“Pipls"da yorqinlikka e’tibor qaratgandik: meva va rezavorlar tufayli ichimliklar o‘z-o‘zidan rang-barang ko‘rinardi. Dizayn va bezak g‘oyalarini sayohatlardan oldik. Ko‘p joylarda bo‘lganligimiz uchun hududning qanday bo‘lishi, uslubi va jihozlari qay tarzda joylashtirilishi kerakligini aniq tasavvur qila olardik.
Foto: Ilya Semendeyev / Spot
Hududlarga pul tikamiz
Biznes uchun bino topib, xodimlarni tanlab olish biz uchun eng qiyin vazifa bo‘ldi, sababi bu borada tajribamiz yetarli emasdi. Joy tanlashda o‘tkazuvchanlikka va qo‘shni muassasalarga e’tibor qaratdik. Birinchi nuqtani “S1"da ochdik. “Pipls” rasmiy ishga tushirilishidan oldin uzoq vaqt davomida faqat test rejimida ishlagan. Tanishlarimiz uchun degustatsiyalar o‘tkazib, ularning fikr-mulohazalar to‘plab mahsulotlarimizni takomillashtirib borardik. Muassasa ochilgach, do‘stlarimiz birinchi mijozlarimiz bo‘lishdi. Ular o‘zlarining taassurotlari va fotosuratlarini ijtimoiy tarmoqdagi sahifalarida bo‘lishishdi. Bunday qilishlarini hech kim so‘ramagandi — bu ularga shunchaki yoqgandi.
Muassasani ochishga bizda bor $10 mingni sarfladik. Bu o‘zini oqlagan o‘ta qaltis qadam bo‘ldi. Ikki haftadan keyin sarflangan mablag‘larning deyarli barchasi qoplandi. Birinchi kuni qariyb 3 mln so‘m ishlab topdik. Kunlik tushum esa kun sayin ortib, tez orada 7−10 mln so‘mga yetdi. Ichimliklar narxi 40−50 ming so‘m atrofida o‘zgarib turadi.
Loyihani targ‘ib qilishga pul sarflamagan bo‘lsak-da, “Pipls” haqidagi gap-so‘zlar tez tarqaldi. Muassasa shu qadar mashhur bo‘lib ketdiki, hatto navbatlar paydo bo‘lishni boshladi. Bu bizni quvontirdi, demak, haqiqatan ham yangi va qiziqarli narsani olib kirdik. Ayniqsa, blogerlar va mashhurlar ichimliklarimizni tatib ko‘rish uchun yarim soatlab navbatda turganini ko‘rish juda yoqimli edi.
Bunday qiziqish yangi filiallarni ochishga undadi. 6−7 oydan keyin “Tashkent City"da ikkinchi filial, bir necha kundan keyin esa “Buyuk ipak yo‘li"da yana bir nuqta ishga tushirildi. Keyin Yangi Moskva ko‘chasi va Buxoroda ochildik.
Filiallar o‘rtasidagi foydada farq uncha katta emas — o‘rtacha 20−30%, ba’zan 50%gacha yetgan. Yilning iliq fasllarida sotuvlar rekord darajaga yetib, qish oylarida ham daromad kelib turdi. Eng qizg‘in mavsumda filiallarning umumiy oylik aylanmasi 900 mln so‘mdan oshadi.
O‘rtacha bitta nuqtani ochish $15−30 mingga tushadi. Summa binoning maydoni, formati, ta’mirtalabligi va joylashuviga bog‘liq.
Hozir strategiyamizni biroz o‘zgartirib, viloyatlarga ahamiyat qaratyapmiz. Avvallari viloyatlarda to‘lov imkoniyati yuqori emas, deb hisoblardik, ammo Buxoro filialidagi yuqori sotuvlar buning aksini isbotladi.
Olingan foydalarni doimiy ravishda qayta investitsiya qilamiz. Ayni paytda Farg‘ona, Andijon, Qo‘qon, Namangan va Samarqand shaharlaridagi 12ta punkt ta’mirlanib, ochilishga tayyorlanmoqda. Shu bilan birga Toshkentda “Seoul Mun”, “Tashkent City Mall” va oliy o‘quv yurtlaridan birida ham ochilamiz.
Foto: Ilya Semendeyev / Spot
Targ‘ib qilish
Ishga tushirilishdan oldin maqsadli auditoriyani aniqlagan bo‘lsak-da, hozirda mahsulotimiz maktab o‘quvchilari va o‘smirlardan tortib, jamoa bo‘lib to‘planadigan katta yoshdagi erkaklargacha barchani birdek jalb qilmoqda. Asosiy auditoriyamiz yangi narsalarni sinab ko‘rishni yaxshi ko‘radigan faol “Instagram” tarmog‘i foydalanuvchilari hisoblanadi.
Har ikki-uch haftada g‘oyalar yaratib, yangi ta’mlarni kashf qilishga intilamiz, bir joyda muqim turmaslikka harakat qilamiz. Misol uchun, yaqinda “Dunyoda begona asablar ko‘p. O‘zingnikini buzib nima qilasan?” kabi kulgili jumlalar yozilgan kartochkalarni kiritdik. Bu odamlarning e’tiborini tortdi: ular kartochkalarni yoqtirib, ijtimoiy tarmoqdagi sahifalarida bo‘lishishdi. Bu esa biz uchun ajoyib bepul reklamaga aylandi.
Hozir marketing xarajatlari hajmini sezilarli darajada oshirib, oyiga $1000dan ajratyapmiz. Hatto oddiy roliklarni yaratish uchun biz professional suratga olish jamoasini taklif etamiz, ijodkorlar esa g‘oyalar va vizual konsepsiya ustida ishlaydilar.
Blogerlardan kamdan-kam hollarda — ularning uslubi chindan ham yoqqandagina reklama sotib olamiz. Asosiy e’tiborni sifat va o‘ziga xoslikka yo‘naltirib, ijtimoiy tarmoqlar uchun kontentni o‘zimiz ishlab chiqarishga qaratayapmiz.
Mijozlar bilan o‘zaro aloqa qilish va doimiy xaridorlar bazasini shakllantirish uchun biz “Sodiqlik” dasturini ishga tushirdik. Tizimda ro‘yxatdan o‘tgach, har bir mehmon 5% keshbek oladi. Xaridlarning umumiy summasi 1 mln so‘mga yetishi bilan keshbek 10%gacha ko‘tariladi.
Raqobatchilarga ijobiy munosabatdamiz. Biz bozorga raqobat maydoni sifatida emas, balki hamkorlik va mahsulotni umumiy ommalashtirish maydoni sifatida yondashamiz. Ishni boshlaganimizda choy tushunchalari deyarli rivojlanmagandi: bor-yo‘g‘i bir nechta restoran babl-choyni taklif qilardi. Bugungi kunda ushbu ichimlik mashhur bo‘ldi va uning tarqalishiga o‘z hissamizni qo‘shganimizdan xursandmiz.
Foto: Ilya Semendeyev / Spot
“Pipls"qalbi
Bizning fe’l-atvorimiz va ishdagi yondashuvlarimiz bir-biridan farq qiladi. Amir hisobot, tahlil va to‘siqlarni qidirishga e’tibor qaratsa, Kirill ko‘proq kadrlar va moliya bilan shug‘ullanadi.
Asosiy tamoyilimiz shunchaki g‘oyalardan nusxa ko‘chirish emas, balki yangi va ijodiy narsalarni yaratishdan iborat. O‘zimiz uchun muvaffaqiyatning ikkita muhim omilini ajratib oldik: birinchi navbatda, e’tiborni tortadigan hamda odamlarga yoqadigan ajoyib mahsulot kerak. Ikkinchidan, joy har doim ko‘zga tashlanib, tashrif buyuruvchilarni o‘ziga jalb qilishi uchun qulay hududda joylashishi lozim.
Foto: Ilya Semendeyev / Spot
Hamkorligimiz mustahkam poydevor asosiga qurilgan. Do‘st bilan biznes yuritish yomon g‘oya, degan stereotip bizga ta’sir qilmadi. Bir-birimizga to‘liq ishonch bilan qaraymiz va loyiha do‘stligimizni yanada mustahkamladi. Maqsadlarimiz bir, eng muhimi, ishdan tashqarida bizni umumiy manfaatlar birlashtiradi. Albatta, kelishmovchiliklar bo‘ladi: loyihani muhokama qilamiz, turli g‘oyalarni bir-birimiz bilan baham ko‘ramiz, bahslashamiz, lekin doimo murosaga kelib, umumiy reja ishlab chiqamiz. Bu muhokamalar biznesimizni faqat kuchaytiradi.
Ish kunimiz 10dan 6gacha cheklanib qolmaydi, kerak bo‘lsa ishni kechasi ham muhokama qilamiz, bu doimiy jarayon. Shaxsiy hayotimiz va ishimiz bir-biriga chambarchas bog‘liq. Uzoq vaqt dam olmay yurganimizdan keyin ba’zan charchab ketardik, lekin tanaffusdan keyin yana ishga sho‘ng‘irdik. Bu biz uchun shunchaki ish emas, haqiqiy ishtiyoqdir.
