Mehnat muhojirlarining pul o‘tkazmalarisiz O‘zbekistonda kambag‘allik darajasi qariyb 17% ga oshishi mumkin. Bu haqda Jahon bankining Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasidagi migratsiya tendensiyalari va imkoniyatlari tahliliga bag‘ishlangan hisobotida keltirilgan.
Migratsiya 100 mln muhojir yashaydigan mintaqa rivojlanishi uchun muhim masala bo‘lib, daromadlar o‘rtasidagi tafovut, demografik nomutanosiblik, iqlim o‘zgarishi va qurolli mojarolar dunyo bo‘ylab migratsiya oqimining o‘sishiga olib kelmoqda.
2023-yil holatiga ko‘ra, tojikistonlik va qirg‘izistonlik mehnat muhojirlarining 80% dan ortig‘i ishlash uchun Rossiyaga borgan. O‘zbekistonlik muhojirlar oqimi ko‘proq diversifikatsiyalangan — 57%i Rossiyada, 15%i Qozog‘istonda va 10%i Ukrainada ishlaydi.
2024-yilda migrantlar pul o‘tkazmalari Tojikiston yalpi ichki mahsulotining 45%ini tashkil etdi — bu nisbiy ma’noda dunyodagi eng yuqori ko‘rsatkichdir. Qirg‘izistonda bu 24% ga, O‘zbekistonda esa 14% ga yetdi.
Ushbu mamlakatlar muhojirlari xorijda ishlash orqali o‘z daromadlarini ikki yoki uch baravar oshirishlari mumkin, bu ularning oilalari turmush darajasini sezilarli darajada yaxshilaydi.
Xususan, pul o‘tkazmalarisiz O‘zbekistondagi kambag‘allik darajasi 9,6% dan 16,8% ga oshishi mumkin. Qirg‘izistonda bu 10% dan 50% gachani tashkil etadi.
Hisobotda qayd etilishicha, oqilona boshqaruv yo‘lga qo‘yilishi orqali migratsiya YEMO mintaqasidagi ijtimoiy-demografik nomutanosibliklarni bartaraf etish vositasi bo‘lishi mumkin. Uning iqtisodiy salohiyatidan hali to‘liq foydalanilmayapti.
Nima qilish kerak?
Migratsiyani samarali tartibga solish va muvofiqlashtirish uchun bir nechta davlat siyosati choralari taklif etilgan.
Xususan, migratsiya turlarini belgilashda yuqori va past malakali muhojirlar, iqtisodiy imkoniyatlarni izlayotganlar o‘rtasidagi farqlarni hisobga olish kerakligi ta’kidlangan. Bu ham milliy, ham mintaqaviy darajada muvofiqlashtirilishi lozim.
Jahon banki mehnat unumdorligini oshirish, inson kapitalini rivojlantirish hamda fuqarolar va iqtisodiyot farovonligini oshirish uchun mahalliy mehnat resurslari raqobatbardoshligini oshirish strategiyasida migratsiyaning turli jihatlarini integratsiyalashni tavsiya qildi.
Bu ichki mehnat bozorini rivojlantirish bo‘yicha ko‘nikma va bilim olishni ta’minlash, migrantlar oqimini istiqbolli tashqi bozorlar ehtiyojlariga muvofiq samarali taqsimlovchi immigratsiya strategiyalarini ishlab chiqishni nazarda tutadi.
Shuningdek, mehnat bozorini isloh qilish va xorijdagi tajribali mutaxassislarni qo‘llab-quvvatlash choralari orqali malakali migrantlarning o‘z mamlakatiga qaytishini rag‘batlantirish zarurligi ta’kidlangan.
Xavfsiz va tashkillashtirilgan migratsiya mexanizmi uchun esa migrantlarning o‘z mamlakatlarida ro‘yxatga olish tizimlarini joriy etish va ularni qabul qiluvchi davlatlar bilan fuqarolar huquqlarini himoya qilishga qaratilgan ikki tomonlama shartnomalar tuzish muhimdir.
Bank migrantlarning o‘z mamlakatlaridagi davlat organlari o‘z fuqarolarining ayrim to‘lovlarini qabul qiluvchi davlatlarga “transfer” qilinishiga erishishni tavsiya qildi. Bunga ijtimoiy ta’minot va sug‘urta bo‘yicha to‘lovlar kiradi. Hisobot bilan batafsil bu yerda tanishish mumkin.
2024-yilda O‘zbekistonga xorijdan pul o‘tkazmalari hajmi 30%ga oshdi. Ko‘rsatkich oldingi yilga nisbatan $3,4 mlrdga o‘sish bilan $14,8 mlrdni tashkil qildi. O‘tkazmalarning 77%i yoki $11,5 mlrdi Rossiyaga to‘g‘ri keladi. Undan keyingi o‘rinlarda esa $795 mln bilan Qozog‘iston hamda $577 mln bilan AQSh turibdi.
Joriy yilda Markaziy bank mamlakatga pul jo‘natmalari hajmi 9−11% o‘sish bilan $16,1 mlrdga yetishini prognoz qilmoqda. 2026-yilda bu $17,6 mlrdga (9−12%), 2027-yilda esa $19,9 mlrdga (10−15%) yetishi mumkin.
Avvalroq Migratsiya agentligi Rossiya tomoni bilan patent uchun rus tili bo‘yicha imtihonni “Saxarova” migratsiya markazining Toshkentdagi filialida yo‘lga qo‘yishga kelishib olgandi.
