AQSh tariflari fonida O‘zbekiston davlat banklari uchun qayta moliyalash qimmatlashishi mumkin, deb xabar berdi Fitch Ratings agentligi.
Agentlikning qayd etishicha, Yevropa, Yaqin Sharq va Afrika mintaqasidagi (EMEA) rivojlanayotgan mamlakatlardagi banklar AQSh tomonidan kiritilgan tariflarning cheklangan oqibatlari va siyosiy noaniqliklarga duch kelmoqda, bu asosan ular joylashgan mamlakatlarga qanday ta’sir qilishiga va global iqtisodiyotning o‘zgaruvchanligiga bog‘liq.
AQShga eksport qilish bilan bog‘liq to‘g‘ridan-to‘g‘ri xatarlar cheklangan. Neft narxining pasayishi xomashyo eksport qiluvchi mamlakatlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi — bu global o‘sishning sekinlashishi natijasida tariflar joriy etilishining bilvosita oqibatidir. Odatda AQShga kam eksport qiladigan neft import qiluvchi mamlakatlar neft narxining pasayishi tufayli ba’zi iqtisodiy xatarlarga duch kelishi mumkin.
Kreditlash o‘sishining sekinlashishi va aktivlar sifatining yomonlashishi mahalliy bank sektorlariga salbiy iqtisodiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shuningdek, “xavfsiz kreditlash” ssenariysida investorlarning Yevropa valyuta tizimiga bo‘lgan munosabati zaiflashsa, qayta moliyalashtirish xatarlari va qarz olish qiymati oshishi mumkin.
Dunyoda iqtisodiy o‘sishning sekinlashishi va Fors ko‘rfazi mamlakatlarida neft narxining pasayishi tufayli davlat xarajatlari kamayadi. Zaif sohalarda ishlaydigan korporatsiyalarning daromadliligi va pul oqimi pasaygan taqdirda, mahalliy banklar uchun kreditlash shartlari yomonlashishi mumkin.
O‘z navbatida, Turkiya tariflarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’siriga uchramaydi, ammo banklar o‘zlarining qisqa muddatli tashqi qarzlarini qayta moliyalashtirish xavfi yuqori bo‘lishi mumkin. Shunga qaramay, Fitch Istanbul meri Ekrem Imomo‘g‘lining hibsga olinishi bilan bog‘liq so‘nggi siyosiy tartibsizliklarni bozorning o‘zgaruvchanligi va hukumat siyosatidagi o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan asosiy risk sifatida ko‘rmoqda.
MDH mamlakatlari uchun tariflarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’siri sezilarli bo‘lmaydi, chunki AQShga eksport cheklangan. Armaniston va Gruziya neft importchilari hisoblanadi, Ozarbayjon va Qozog‘iston kabi neft eksport qiluvchi mamlakatlardagi banklar esa neft-gaz sohasiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish imkoniyati past va yetarli likvidlik zaxiralariga ega.
“Tashqi majburiyatlar yuqori bo‘lgan mamlakatlarda, xususan, O‘zbekistonda davlat banklarini qayta moliyalashtirish qimmatroq bo‘lishi mumkin, ammo davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash va aksariyat tashqi qarzlarning, asosan, xalqaro moliya institutlaridan imtiyozli shartlarda olinishining uzoq muddatli xususiyati tufayli xatarlar kamayadi” — deya ta’kidlanadi Fitch xabarida.
Bundan tashqari, AQSh dollari tariflarning sezilarli darajada oshishidan keyin zaiflashdi. Agar trend o‘zgarsa, milliy valyuta kurslarining pasayishi dollarlashuv darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda aktivlar sifatining yomonlashishiga olib keladi. Biroq, agentlik aksariyat banklar o‘rtacha zararlarni qoplashga qodir va rasmiylar zarur bo‘lganda milliy valyutalarni qo‘llab-quvvatlashi mumkinligini qayd etadi.
Aprel oyida Fitch’ning bank sektori direktori Pavel Kaptel so‘nggi yillarda O‘zbekistonda kreditlar (42%) va depozitlar (25%) dedollarizatsiyasini ta’kidlagandi. Biroq, agentlik dollarlashuv bilan bog‘liq hozirgi vaziyatni “juda yuqori daraja” deb hisoblaydi — bu Fitch faoliyat yuritayotgan MDH hududidagi eng yuqori darajalardan biri ekanligini qayd etdi Kaptel.
“Bizning fikrimizcha, ko‘plab valyuta kreditlari davlat sektoriga berilganligini hisobga olsak, bu bank sektori aktivlari sifati uchun potensial risklarni yuzaga chiqaradi. Mamlakatda, aslida, valyuta xavflarini xedjirlash tizimi hali ham rivojlanmagan. Shu sabab, salbiy vaziyat yuz berganda, ya’ni milliy valyuta qadrsizlanganda, bu banklar uchun muammolar keltirib chiqaradi”, — dedi u.
Xalqaro valyuta jamg‘armasi, shuningdek, O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun asosiy tashqi shoklar orasida tashqi moliyalashtirishdan foydalanish imkoniyatining pasayishini alohida ta’kidlagandi.
Avvalroq Fitch Ratings O‘zbekistondagi uchta bank aksiyalar paketlarining Franklin Templeton boshqaruvidagi Milliy investitsiya jamg‘armasiga o‘tkazilishini ijobiy baholagani haqida xabar berilgandi.
